sayfa-21  Nıka ez do cêrdı tay qısan, verban bınuşna u halê inan bı zanayenda xo ya rafina çımandê wendoxan ver. Beno dı o wardı kemeyê mı bıbê. Kesê kı zewbi çiyan zanê vanê dı o wardı ma hewnra aya kerê u ê zi ma rê bınuşnê kı ma hemını jew kerê u bı no hesaba çiyê xo raşt u bıqüwet kerê.
http://zazaedebiyati.tr.gg/Ana-Sayfa.htmQerqer bıyayenı-bıyayış=herhangi bir sesten, gürültüden rahatsız olmak, uykusu kaşmak. No tut qerqer biyo, nêrakewno...=bu bebeğin uykusu kaçmış, yatmiyor. Qıseyê qerqer bıyayenı en zahf semedê qeçkandê qıjan yenê kar ardenı. Qerqer biya=herhangi bir nedenden dolayı rahatsız olmuş (dişil). Qerqer biyo=herhangi bir nedenden dolayı rahatsız olmuş (eril). Ê laceki qerqer mekı=o çocuğu rahatsız etme. Qeçqan a pıtı qerqer kerda, eyra nêrakewna=çocuklar o kız bebeği rahatsız etmişler, ondan yatmiyor. Qerqerey=herhangi bir sesten dolayı uykusu kaçma durumu. Raşteya cı ez manê qerqer bıyayenê Tırki tam nêzana. Qerqer tırki dı yeno zahf manan. Qırıqırı kerdenı-kerdış=laf karabalığı, boş konuşma, kavga eder gibi peşpeşe laf harcamak vb. Qırıqırı mekı=fazla konuşma. Tiyê vêşi qırıqırı kenê, ê zıwanê to cıkena=sen fazla konuşuyorsun, o dilini keserim. Qırıqırı kena=fazla konuşuyor (dişil). Qırıqırı keno=fazla konuşuyor (eril). Qerepere kerdenı-kerdış=laf karabalığı, fazla ve boş konuşma, ortalığı karabalığa boğma vb. Qerepereyo veng=boş konuşma, boş karabalık. Qerepere mekı, kes qereperedê to ra nêterseno=fazla konuşma, kimse konuşmandan korkmaz. Welwele vetenı, qılaynayenı=ortalığı karabalığa boğmak, kşyamet koparmak, endişe yaratmak vb. Vıtıvıtı kerdenı-kerdış=dedikodu yapmak, fazla konuşmak. Vêşi vıtıvıtı mekı=fazla konuşma. Vıtvıtok=fazla konuşan (eril). Vıtvıtokı=fazla konuşan (dişil). Pısıpısı kerdenı-kerdış=sesiz ve gizli konuşma veya birisinin arkasında dedikodu yapma vb. Êyê pısıpısı kenê=onlar sesiz ve gizlı konuşuyorlar. Pısıpısı kerdox=sesiz ve gizliden konuşan kimse (eril). Pısıpısı kerdoxı= sesiz ve gizliden konuşan kimse (dişil). Teker kerdenı-kerdış=1-itelemek, Ê laci a keyna teker kerdı=o oğlan o kızı iteledi. Si corra teker bi=yukardan taş yuvarlandı. Teker bı u kewt=kaydı ve düştü. Pê teker mekerê=birbirinizi itelemeyin. Cemed abiya kemer ra si teker bi= buz çözüldü kayalardan taşlar kaydı. Xoser kerdenı-kerdış=başından savmak. Şaşeya xo xoser kerdı, eştı jewnay ser= Hattasını başından savdı, başkasının özerine attı. Sucê xo xoser mekı=suçunu başından savma. Xoser biyayenı-biyayış=özgür olmak, serbest olmak, kşmseye bağımlı olmamak. Ma xoser niyê=biz özgür değiliz, serbest değiliz. Serkewtenı-kewtış=1-yanılm Serkewteneya to wazena=başarını istiyorum. Tı ameseladı serkewti, amey xapeynayenı=sen o meselede yanıldın, kandırıldın. Serkewtenı rısti (cümli) miyan dı hım şaşey u hım zi kar u barê dı muafaq biyayenı ana zıwan. Sermekewı=yanılma, hattaya düşme. Kar u bardê xo dı serkewı u ey ravey berı=işinde ve gücünde başar ve onu ileriye götür. -----------------------------  Laş:Tırpanla biçilen ot veya diğer bitkilerin,biçilen otun ,aralıklarla oluşturmuş olduğu sıra dizisi
Nalayıs:inleme Kaleke:Yan taraf,her nesnenin tarafı olabilir Kıt kerdene:Isırmak Mılçhıke:Serçe Mığanet:Duyarsız,Elinde olupta başka...sı ile paylaşmıyan Kas(Şintir):Yamaç Medağ:Ölen kişinin arkasından verilen yemek Mavên:ilişki,münasebet Lezge:Dere,ırmak gibi suyun yoğun ve süratli aktığı zaman Bom:Aptal Ğêğ:Deli Fahmkor: Budala,Geri zekalı,anlama körü,anlama özürlü Tevekeli:ileri geri konuşan Camus:Erkek manda Medek:Dişi manda Avrenc:Kıldan yapılmış iplik Avrencı: Taze çökeleğin toplandığı deri veya bez torba Dıyar:Vatan ,Ülke Dhari:Tepe üstleri Ero:Ula Nero:Ulan Nêre:Bayanlar için kullanılan bir seslenme ünlemi Derjen:Dikiş iğnesi Cısn:Soy,nesil Havorı:Yukarı Havore:Yukarı kaldırmak Deverdayıs:Dökmek Deznıtene:Acıttırmak,acıtmak Cıflet:Geçmişi Comerd(Dest akerde,bonker :Eli açık, Cömert Davacerde:Yokuş aşağı Erışt:Tarhana(germa tutmac)gibi olan ,makarna gibi ince kesilmi$ hali Loğe(Qule ,Lone,Wellığe):Delik Bımane weşiyede -----------------------------  Cabaxcur bölgesinin edebi Zazacasi ve Halk Dilindeki Zazaca Edebi Zazaca= Halk dili= Türkcesi Dew = Do/Dew = Köy... Dewan= Dewu, Dewun= Köyler Ambaz= Umbaz,Ombaz= Arkadas, Dost Ambazan= Umbazu, Umbazun,Ombazun= Arkadaslar. Dostlar Kutık= Kutık= Köpek Kutıkan= Kutıku, kutıkun= Köpekler Hanzar= Hunzar, Henzar= Bin Sayisi Çekal=Çekal= Cöp Çekalan=Çekalu, Çekalun= Cöpler Wılat/Wulat=Wılat= Vatan Awnayış=Ownayış(winayış)= Bakmak Astare= Astare= Yildiz Astaran=Astaru=Astarun= Yildizlar Çım=Çım= Göz Çıman=Çımu Çımun= Gözler Teyr=Teyr=Kus Teyran=Teyru=Teyrun= Kuslar Çahar=Çahar= Dört Sayisi Panc=Punc= Bes Sayisi Ayi=Ayi= Onlar Hakiki Zazacadaki "a" sesi mesela "Ambaz" Bingölde halen vardir ama bu Bingölde ve Diyarbakirda ve kuzeyde "u,o" mesela "Umbaz,Ombaz" olmustur ve Çermig - Siverekte ve bazi kesimlerde "e" olmustur; mesela "Embaz" olmustur.. Ama gercegi "a" dir. Mesela: Gerceği=Cabaxcur= CerSiv Awnayış=Ownayış, Uwnayış=Ewnayış Ambaz=Ambaz=Ombaz=Umbaz=Em Wılat=Wılat=Welat Wêkil Sılaman Zaza Yaşar.. ----------------------------------    922 sayfa 30 bin kelime ---------------------------------------   Rozê jü dewê de jü cênıka de viae be hire laji u jü çêna ho benê. Bıray hiremena rozê sonê peê hawt kou, uza gurinê. Hire serri werte ra vêreno ra, çêneke vana:
"Daê, bıraê mı kewti ra mı viri, mırê here bar ke, ez şeri bıraunê ho bivini." Mua ho vana: "Meso, bıraê tu peê hawt kou derê, dêve tu wena." Maê se kena ke, çena ho de rae nêvinena, ana cırê here pal kena, nun kena thurık, çêneke n...ana here, cırê rae salıx dana.Vana: "Heni bıke ke ho era dêve memısne, dêve tu wena. Jü ki, yamu yamu, rae ra here ra mevaze "çüüş", vaze "ço", tu ke va "çüüş", hera tu vındena, endi nêsona." Na xêle ca ke sona, ho viri ra kena, here ra vana "çüüş", hera ho vındena. Niadana ke, here nêsona, peya sanena rae sona. Hire roji hire sewi ke sona, nunê ho qedino (xeleşino). Çêneke niadana ke, düri ra jü lozınge dü kena. Teknena sona, bono ke lozınga ho dü keno, uza de vejina. Lozınge ra qayt bena ke, zerê boni de jü dêve ‘ be hire çênunê horaê. Dêve hewn de bena, çênê ho ki nıştê ro sarê maa ho kut kenê; hetê jü de ki daniyê adır sereê, girinê. Çênê dêve se ke çêneke vinenê, cıra vanê: "Tu ama ita çınay? Nıka maa ma ke hesar bo, tu wena. Hona ke maa ma hewn dera, horê itara so." Çêneke vana: "Bıraê mı peê hawt kou derê, maa mı mırê here kerde hazır, thılsım kerd cı, mı thılsımê here ğelet va, hera mı vınete, nêşiye, nunê mı ki xeleşiya, bine vêsan, aê ra amune ita." Çênê dêve anê thurıkê çêneke kene pırre nuni, tase ki daniyu ‘be sanê pırrçi danê cı. Vanê: "Maa ma ke hesar biyê boa tu oncena, ma nêşikime inkar (bı)keme, eke heni bıkeme, a ma ki wena. İtara hêrvi so, qe caê mevınde, maa ma ke boa tu onte, kuna ra to dıme. A tu dıma zırçena, se ke tu vengê daê hesna, ni daniu ho dıma berze, ni dani benê bırr. Daniyê tu ke xeleşiay, na raa ki sanê pırrçi berzê, o ki beno geme. A hatan wertê bırr u geme ra bıwejio ke, tu resena bıraunê ho, bıraê tu itara nêjdiyê." Çêneke sona. Tene ke maneno, dêve hesar bena. Çênunê hora pers kena, vana: "Kam ame çê ma?" Çênê ho inkar kenê, vanê: "Kes nêame". Dêve reyna vana: "Bua mordemê pêşi yena mı, kam ame çê ma? Vanê, vazê, nêvanê, sıma sıpon we (wenune)." Tersu vera cıra vanê, dêve kuna ra çêneke dıme, borrena. Çêneke se ke vêngê dêve hesnena, daniyu ho dıma erzena, dani benê bırr, deve hatan wertê bırri ra vejina ke, çêne ke na raa ki sanê pırrçi ho dıma erzena, o ki beno geme. Dêve hatan wertê geme ra vejina ke, çêneke resena çê bıraunê ho. Hama bıraê çêneke çê de nêbenê. Çêneke çêveri ca dana, dari dana peyê çêveri re. Dêve yena resena verê çêveri, çêneke ra vana: "Çêveri kena ra, ra ke, nêkena ra, çêveri sıknenu." Çêneke zof tersena, hama cırê çêveri ra nêkena. Dêve vana: " Uyo ke tu mırê çêveri ra nêkena, bêçıka ho qule ra (lonıke ra) derg ke, beçıka tu bılini, heni nêkena bıraunê tu sıpon we." Çêneke qule ra bêçıka ho kena derg, dêve bêçıka çêneke lina, key ke çêneke bolmis biye, ca verdana sona.Beno sund, bıraê çêneke yenê ke, waa ho ama. Vanê,"vaê, xêra?" Vana, "bıraenê, xêra, sıma kewtı ra mı viri, ez aa ra amune." Vanê, "maa ma çıtura?" Vana, "rında." Beno roza bine, bıray sonê kar. waa ho temey kenê, vanê, "keşi rê çêveri ra make, samiya ma poze, ma key ke ameyme." Se ke bıray sonê, dêve oncia yena, vana: "Bêçıka ho veze, nêvezena, bıraunê tu wenune." Dêve bêçıka çêneke lina, hemı ki vana: "Bıraunê hora mevaze, eke vana, sıma pêrune ki wenune." Çêneke ke uncia bolmis bena, dêve teknena sona. Waxtê nia devam keno, çêneke zof bena zar. Bıraê ho cıra pers kenê, vanê: "Waê torê se bi, dake kewte ra tu viri?" Vana, "thaaê mı çino, dake ki nêkewta mı viri." Bıray niadane ke, waa ho rozê ‘be rozê peyser sona, rınd bena zar. Bırao pil vano: "Sıma şêrê kar, ez na waa ma bıpini, ala derdê na waa mı çıko?" Bıraunê ho rusneno kar, ebe ho ki qama ceno, tevera ho dano we. Tene ke maneno, qayt beno ke, dêva hire sariye amê, waa ho bêçıka ho kerde derg, dêve bêçıke lite, key ke çêneke bolmis biye, tekite şiye. Beno sond, bıraê ho kari ra yenê, dızdiya bıraê hora pers kenê, vanê: "Bıra ti çı di, çı nêdi, derdê waa ma çıko?" Vano," thaa çino, mı thaa nêdi." Roza bine ki bırao werten çê de maneno. O ki dêve vineno. Hama nêtharono ke nêjdiyê dêve bo. Beno sond, bırao qız pers keno, vano: " Tu thaa di?" Vano, "nê, nê bıra, mı thaa nêdi." Roza hireine ki bırao qız nêsono kar. Qama ho cêno, verê çêveri de ho dano we. Dêve oncia vejina yena, bêçıka çêneke lina, çêneke bolmis bena. Nu qama erzeno, hiremena saru cıra keno. Çêneke ke hesar bena, bıraê ho cıra pers keno, vano: "Tu na dêve koti diye? Çıra mara eskera nêkerd?" Hata a roze çı ke amo sarê çêneke ser, nisena ro bıraê horê qesey kena. Sonde bıraê bini ke kari ra yenê, nu ki bıraunê horê qesey keno. Ni sarunê dêve cênê, sonê lewê çênunê dêve, çênanê dêve cênê , yenê çê ho, ninu de zewejinê. Hama çênê dêve kunê qırrê çêneke. Rozê bıraê çêneke ke sonê kari, çênê dêve jüvini ra pers kenê, vanê: "Ma se bıkeme ke, hêfê maa ho naê ra bıjime?" Anê porê maa ho şünê, a ağwa pori danê çêneke. Ura dıme roze ‘be roze vêrê çêneke beno perrç. Bıraê çêneke cêniyunê hora pers kenê, vanê: "Na waa marê se biyo, vêrê naê çıra honde biyo gırs?" Cêniyê ho vanê: "Waa sıma ebe domani nêwesa." Bıray yenê têlewe, vanê: "Ma se bıkerime ke naê werte ra we darime?" Bıraê qıji ra vanê: "Wertê ma de tu çhêra, naê bere, ko de bıkise, goniya naê ki fiştanê naê ra ke, biya." Bırao qız waa hora vano, " Bê, tu beri lewê dake." Waa ho cêno sono. Wae guman kena ke bıray wazenê ke, aê bıkisê. Taê ca ke sonê, bıra vano: "Ez qefeliane, hewnê mı ama, tene ra oroşimê." Meredino ra, ho nano ro hewn. Waê hin zanena ke, raşti hewna şiyo. A ki hewna sona. Nu nia dano ke, waa ho hewna şiya, urzeno ra ke bıkıso, qemise cı nêbeno. Fıstanê daa ra polê cıra keno, ca verdano sono. Raê ra jü mılçıke kiseno, polo ke fistanê waa hora cıra kerdo ey cıneno goniya milçıke rê, beno musneno bıraunê ho, vano, "mı wae kişte." Çênê dêve zof benê sa ke, çeneke kişiya Wae ko de hesar bena ke, bıraê ho çino, tersena, sona horê kuna koka de bırri. Şüanê de naxıri yeno ke, koka bırri de jükeke roniştaiya, jê saa sure vêsena Naê cêno sono. Raê ra cıra pers keno, vano: "Tı kama, çıka-çıwaa?" Na her çi cırê qesey kena. Şüane ano jü bıze sare bırrneno, çêneke keno postê bıze, saneno, perrçê zerrê çêneke niseno. Ni jüvini de zewejinê. Jü lazê ho, jü ki çeneka ho bena. Waxtê ra têpiya maa ninu yena çê lazunê ho. Yena ke, çêna ho çina. Lazunê hora vana. "Waa sıma kotiya" Ni vanê: "Waa ma vake, ‘ dake kewte ra mı viri’, ma ki oncia nêre here peyser rusne." Maê çinêbiaena çena horê hunde ke berbena, çımu ra bena (şêfil). Werte ra hawt serri vêrênê ra. Rozê na çêneke kıncunê khanu cêna pa (kena pay), ho kena jê cüamerdu, tene ardu kena thurikê ho ke, vazê, "hore dana are." Sona çê bıraunê ho, vana: "Meymanu cênê?" Maa vana:"Sare u çımunê ma ser." Çêneke hire roji uza bena meyman, maa çêneke vana: "Boa çêna mı tora yena." Vana, "çêna torê se biyo?" Maê vana, "mı rusne lewê bırau, bıray vanê, ‘ma peyser rusnê lewê tu.’ hawt serriyo ke çêna mı vindbiyaiya." Beno sond, çêne ke vana, "jükek marê sanıke qesey bıkero." Ni vanê, "ma sanıke nêzaneme." Vana: "ekena ez sımarê jü sanıke qesey bikeri, hama sıma gereke çêveru ca dê, yê teveri mêrê zerre, yê zerri ki meşêrê tever." Ni çêveru ca danê, nisenê ro. Çêneke çı ke amo sari ser qesey kena. Tene ke qesey kena, çênê dêve gınenê pure ke, na waa mêrde dinuna. Çênê dêve wazenê ke şêrê tever, hama çêneke vana: "Yê teveri meerê zerre, yê zerri ki meşêrê tever." Na sanıka ho ke qedenena, bıraunê hora kena eskera. Bıray hiremena cêniunê hora pers kenê, vanê: "Sıma çı da ve waa ma?" İ ki vanê: "Ma porê maa ho da ve cı." Dıma ki vanê, "sıma ke ma nêkisenê, çımunê maa sıma keme wes" Porê maa ho anê, kenê çımura, kenê wes. Ni uncia ki çênunê dêve kisenê. U ra tepia benê çewres roze, çewres sewe veyve waa ho ‘be şüani ra kenê. ------------------------------     Zazaca için yıllardan beridir ayrı bir televizyon kanalı isteniliyor.
Son iki yıldır da bu çok daha yüksek bir dille dillendiriliyor. Özellikle Ocak 2009 TRT 6’nın yanına girmesi bu isteği daha da güçlendirdi ve bu istek daha yüksek bir perdeden dile getirilmeye başlandı.... Çünkü TRT 6 ile devlet ilk defa TRT bünyesinde, Kurmanci yayın yapan bir kanal açmış oldu. Bu aynı zamanda devletin resmi bakış açısının da değiştiğini ve artık farklı dillerde de olsa, devlet bünyesi altında bir kanal açılabileceğini gösterdi. Bu son derece önemli bir adım olmakla birlikte, aynı zamanda örnek bir uygulamaydı. Bir iş yapmak istediğiniz zaman, bu alanda eğer daha önce bir çalışma yapılmışsa, bu sizin işinizi de kolaylaştırır. Sözün özü şudur; devlet TRT bünyesinde TRT 6’yı açtığına göre, bu dayanak gösterilebilir ve TRT’den Zazaca için de ayrı bir kanal istenebilirdi. Nitekim öyle de oldu. Almanya’da bulunan Zaza Dil Enstitüsü, TRT 6’nın yayına girmesinden kısa bir süre sonra, TRT Genel Müdürü İbrahim Şahin’e bir mektup gönderdi ve Zazaların da ayrı bir kanal istediğini söyledi. Bu istek o zaman büyük bir yankı meydana getirdi. Bu konu o günlerde ulusal basına da yansıdı. Bu istekten birkaç ay sonra da Zazaca yayın yapan Miraz dergisinin öncülük ettiği “Demokratik Hak olarak Anadil ve Zazaca’nın Geleceği” başlıklı bir imza kampanyası başlatıldı. Bu imza kampanyasında 7 ana başlık, 6 tane de alt başlık yer aldı. Ve bu 7 ana başlıktan biri de “TRT Bünyesinde Zazaca’ya Müstakil Bir Kanal Ayrılması” başlığını taşıyordu. Bu imza kampanyasına ait dosya da daha sonra devletin birçok kademesine gönderildi. İmza kampanyasının kendisi de ulusal basında çok yer aldı, büyük bir yankı uyandırdı. Sonra ki süreçte kişisel olarak da TRT’ye mail gönderenler, mektup yazanlar oldu. Bu iki yıllık süreç günümüze kadar geldi. Zazaca için ayrı bir kanal kurulması düşüncesi de hep ön planda kalmaya devam etti. Nitekim en son Bingöl Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Gıyasettin Baydaş’ın bu konu ile ilgili bir açıklama yapması, bu konuyu tekrardan gündeme getirdi. Şöyle diyor Rektör Baydaş; “Üniversite olarak önceliğimiz Zazaca’nın ölmesini engellemek ve Zazaca’yı zenginleştirmektir. Bu kapsamda başbakana bir rapor sunacağız. TRT 6 dışında ayrı bir televizyon kurulmasının gerektiğini belirteceğiz” Bu, TRT bünyesinde Zazaca’ya ayrı bir kanal verilmesini dile getiren üçüncü büyük ve önemli açıklama oldu. Böylesi bir açıklamanın bir üniversite tarafından gelmesi de oldukça sevindirici ve olumlu bir açıklamadır. Çünkü önemli bir kurum tarafından böylesi bir raporun Başbakanlığa sunulması daha çok etkili olacaktır ve daha çok dikkate alınacaktır. Bingöl Üniversitesi’nin Zazaca konusunda çalışmalar yapıyor olması, bu raporun değerini daha da arttıracaktır. Benim bu konuda en çok eleştirdiğim husus, böylesi bir talep için toplumsal desteğin yetersiz olmasıdır. İki yıldır Zazaca’ya ait ayrı bir kanal oluşturulması için birtakım çalışmalar devam ediyor; ancak bunun toplumsal desteği hiçbir zaman istenilen boyutta olmadı. Şimdiye kadar bu konuda toplumsal bir refleks gösterilmedi. Evet, biz Zazaca için ayrı bir kanal oluşturulmasını zaruri görüyoruz denilmedi. Bu konudaki eksikliğin mutlaka giderilmesi lazım. Çünkü bir dilin yaşaması için yazılı ve görsel basın olmazsa olmazlar arasındadır. Bakın bu konuda önümüzde önemli bir örnek var. TRT 6’nın kurulmasından sonra Kurmanci’nin nasıl geliştiğine iyi bir şekilde bakmak gerekiyor. Bugün artık TRT 6 ile birlikte Kurmanci’de siyaset, ekonomi, spor, iktisat, sağlık dili oluştu. İnsanlar programlardaki değişik ağız yapılarına aşina oldular. Mardin’deki birinin konuşması ile Diyarbakır’daki bir insanın konuşmasındaki farklılıklar artık görülüyor ve o bölgeye ait konuşma şekilleri de öğreniliyor. Bugün artık Türkiye’deki Kürtler; Kurmanci’ye daha çok sahip çıkıyorlar, artık diline sahip çıkma olgusu çok daha fazla ön plana çıkıyor. Aynı durum Zazaca için de geçerlidir. Bugün Zazaca yayın yapan bir kanal olduğu zaman, insanlar Zazaca’ya daha çok ilgi duyacaklardır. İzlenilen programlarda kendi kültürlerini, geleneklerini, geçmişlerini bulacaklardır. İnsanlar bölgeler arasındaki farklı konuşma ağızlarına aşina oldukları zaman, ben bu bölgedeki insanları anlamıyorum da demeyecekler. Bu da zamanla ortak bir dili, ortak bir yazımı meydana getirecektir. Bu nedenle ben Zazaca için ayrı bir kanal kurulmasını çok önemsiyorum ve bunun çok önemli bir yere sahip olduğunu düşünüyorum. Bütün Zazalar da bu konuya önem vermeli ve bu isteği her platforma dile getirmelidirler. ---------------------------   Yeno ra sıma viri, vişt u phonc yaki des u phonc serru ra avê welatê sıma de, dewunê sıma de zonê sıma çıturi vi, çıxaşi qesey biyo?
Taine mara vake ke, iyê ke Tırki zonenê, senıki viyê. Hem ki, eke Tırki qesey kerdêne, mılet pê dinu huyiyêne. U waxt, domoni pêroine zonê sıma qesey kerdêne! Cem u cematunê sıma de zonê sıma amêne qeseykerdene. İyê ke şi vi qurvetiye senıki viyê. Hama nıka çıtu...riyo? Ez vajine werte ra xeyle çi vuriyo. Nıka beno heşt serri ke ma wertê sımaderime. Ma dı rey şime welatê sıma. İta Almanya de, ma di ke khokım pêro zonê sıma qesey kenê. Cênci ki qesey kenê. Hama iyê ke domon vi, eke amê Almanya, zonê sıma qesey nêkenê, hama fam kenê. Domonê qıji qe qesey nêkenê. Taê domoni, yanê, domonê na cêncu ra, ke Zazaki (Kırmancki, Dımılki) hona qesey kenê; ni domoni nıka zonê sıma musenê. Ya sıma? Sıma mı fam kenê? (zonenê ke ez se van?) Sıma Zazaki qesey kenê? Ez ke domonunê sıma de qesey bıkerine, i bese kenê eve zonê sıma ciav bıderê mı? Ma ke na hal de niadame, vineme ke xeyle kar esto. Eke wazeme ke zonê ho vind mevo, gereke pia bıgurime. Hama belka werte ra jü wurzeno ra, vano, ”Qe problem çino! Ma pêro zonê ho qesey keme. Nufusê mıletê ma eve miliyonu no; zonê ma qe vind nêbeno!” Hama jüna wurzeno ra, vano, ”Heya, halê zonê ma çetıno. Endi ma kotime herey. Bese nêkeme thoa bıkerime.” Belka jüna wurzeno ra, vano, ”Ax, thoa nêkeno. Ma Tırki zoneme. Ferq nêkeno, ha Tırki ha Zazaki, muhim niyo.” Taê wurzenê ra, vanê, ”Nê, zonê ma şireno, muhimo, non u sola mao.” Tu ho kamci mesela de vinena? Serva zonê sıma (Zazaki, Kırmancki, Dımılki) umıdê to esto, yaki çino? Tu na halê zonê sıma çıturi vinena? Tu esmo ça ama Veyve Kıtavu? Tu ke sona çê, çiyo ke tu di, çiyo ke tu hesna, tu inu sero vındena? Taê zoni eve waxt kêm qesey benê. Halê zonê sıma wertê zonunê na dina de teyna niyo. Xeyle zoni estê ke na hal derê. Taê zon endi biyê vindi. Hurendiya i zonu de, nıka zovina zoni estê. Hama na rae eve serru bena, eve rozu, nê. Hama jü ke beno vind, teyna zon vind nêbeno; zon, kultur, mordemiye, haştiye, bıraiye, adet u torê jü mıleti, jü qomi benê vindi. Ça halê heneni estê? Geganê, zerzele, ya vêsaniye, ya laşêr, ya herv, yaki tertelê mıleti benê; mıleti werte ra danê we. Mılet welatê hora vejino, beno vıla, sono sukunê gırsu, zonê ho caverdano, çıke qomê ho endi wuza çino, u zono de bin kuno hurendiya zonê ho. Geganê mılet nêwazeno ke feqıriye de bımano. Wazeno ke şêro mektev, kar bıvino. Çıke vinenê ke o het ra cırê faydê zonê ho nêbeno. Zono de bin museno, qesey keno. Sıma pêroine ni sevevu zonenê, çıke halê zonê sıma heniyo. Hama nıka se bıkerime? Belka ma bese nêkeme na hal bıvurnime, yanê, xeyle mıletê sıma şiyo zovina ca. Welati de honde mılet jê vıreni çino. Yaki taê vanê ke rasto ke faydê zonê sıma hetê ticareti ra çino. Yaki bese nêkeme halê ho bıvurnime. Ma se bıkerime? Ma vame, xeyle umıd hona esto. İta Almanya de, Ewropa de serbestiye esta. Kam ke wazeno, bese keno zonê hode qesey kero, lawıku vazo, sanıku bınusno, dersu bıdo, kıtavu vezo . . . Hama her çi rê qewete lozıma. Belka nıka, iyê ke wazenê zonê ho bıxelesnê jêde niyê. Hama iyê ke estê, qeweta ho jü kerê, pia bıguriyê, xeyle kar kenê. Xala mı qesey kerdêne, vake ke, waxtê çinıtene ke amêne, cirani şiyêne hêgaê jü cirani; çinıtêne, qedenêne. Ora tepia şiyêne jüna hêga, hata ke kar nêmendêne. Kes teyna nêguriyêne, çıke kar gıran viyo. Teyna guriaene zof çetın viya. Umıdê ma heniyo ke sıma ki phoşti danê jümini, pia guriêne. Xeyle kar esto, hama bese nêkeme her çi bıkerime. Kamci kar en muhimo? Eve na kar sıfte kerime, diyağ bıdime jümini. Cemati giredê, sero qesey kerê. Eke her kes destê ho eşti peyê ho, bar hurindi de maneno. Sıma wazenê ke jü bon vırazê, gereke her kemere hurendiya ho bıjêro. Her kemere ke cia mende, teyna mende, nê dês vırajino, nê bon vırajino. İta jü bon esto (resım de niade). İta merdivani estê. Ni lengeri jê nisaniyê, jê sımboliyê. Her zon na dina de jü lenger dero. Zoni jê Almanki, Tırki, Fransizki, mesele, restê lengerê jüine, çıke na zon hokmat de, universite de, ticaret de, dukan de, pazar de, televizyon de qesey beno. Ne meste, ne bêro, ni zoni vind nêbenê. Na dina de ses hazar zoni estê. Ni ses hazar zonu ra, belka se teney tam lengerê jüine derê. Resım de niadime. Halê lengerê heştine heniyo: vajime ke jü zon teyna taê khokımu ra qesey beno, hama ni nejdiyê jüvini de nênisenê ro. Hem ki xeyle çi inu viri ra şiyo. Halê zonê sıma honde xıravın niyo. Zonê sıma de lengerê heştine çipo, nêlewino, çıke xeyle mordem estê ke hona zonê sıma qesey kenê. Lengerê hotine heniyo: zon qesey beno, wertê qom de qesey beno, hama iyê ke qesey kenê piliyê, waxtê domon-dina-ardene vêrdo ra. Na khokımi ke mırenê, na zon kuno halê lengerê heştine, yanê, jü lenger ra sono war. Na lengerê hotine ki hetê zonê sıma çipo, çıke cênci ki estê ke zonê sıma qesey kenê. Lengerê seşine jü qom ke zonê ho qesey keno, musneno. Pil pilu de qesey kenê, hem ki, cêncu de, domonu de zonê ho qesey kenê. Hem domoni, hem ki cênci pilu de zonê ho qesey kenê. Zerê çêi de na zon qesey beno. Eke zerê çêi de zovina zon qesey beno, belka çıke çiyo ğeriv sero qesey kenê. Ses hazar zoni na dina ra en jêde na lenger ser manenê, vind nêbenê, çıke hurendiya na zonu zerê çêi de çipa. Ma ke na hal çarneme ve halê zonê sıma, vajime ke zerê çêi, u veyvu-meyvu de zonê sıma yeno qesey kerdene. Tever ra Tırki ya Almanki qesey beno. Dı yaki hirê zonu zonaene qe xıravın niyo, hem ki zof rındo! Hama hurendiya her zon gereke jüvini ra cia vo, çip vo, beli vo. Mara gore, hetê sıma de, taê çêu de, na lenger şikiyo. Jü ke pay na ro cı, gıneno waro. Sıma ke wazenê lengerê coreni resê, gereke lengerê seşine bıvırazê. Çıturi? En sıfte, domonunê hode zonê ho, Zazaki, qesey bıkerê. Jüvini de zonê sıma de qesey bıkerê. Pêroine, pil u qız, bêrê têlewe, zonê hode çêf bıkerê, kay bıkerê, bıxeceliyê. Vajime ke tu wazena İtalyanki bımusê. Sona qurs. Tepia sona İtalya, yaki, tu taê olvozu fetelina, iyê ke İtalyanki qesey kenê. Sona qawa İtalyanu, sona dukanê İtalyanu, yanê, tu hedıle, imkani vinena. Gereke Zazaki de ki na imkani bıbê. Lengerê phoncine phoşti dano lengerê seşine. Ma vake lengerê seşine de zonê qomi Zazakiyo. Lengerê phoncine de çiyê nustaen estê ke mılet bıwano. Zon amo ra nustis, yanê, yazmıs-kerdene, yanê, kıtav estê, gazetey estê. Belka qursê privati benê ra, yaki çiyê jê na Veyvê Kıtavu benê. Na lenger ser halê sımade nıka xeyle kar beno. Belka, kêmiya ho hetê domonu dera, hetê khokımu dera. Serva cêncu xeyle gazetey, kıtavi estê. Nıka belka gereke kıtavê reti serva domonu, ya serva khokımu bınuşnime, yazmıs kerime. Serva nıkay, ma vame ke na lenger gereke nisangê sıma vo. Jü zon ke resto na lenger, halo de rınd dero. Taine rê belka bes niyo, wazenê tenena cor şêrê. Kılmek ra, vajime lengerê çorine ra cor, zonê sıma beno zonê mektevu, universitu, ticareti, televizyonê dewlete, yê hokmati. Jü qom, jü mılet eke wazeno ke zonê ho lengerê phoncine ra raver bêro, zof çetıno. Çıke wertê lengerê phoncine ’ve çorine de, jü gola de gırse esta. Hata lengerê phoncine, her kar qomi ra yeno kerdene. Hama lengerê çorine ra cor phoştidaena hokmati lozıma. Zovina mılet bese nêkeno bıreso lengerê çorine. Kılıtê her çi niaro: wertê pilu ’ve cênu, wertê cêncu ’ve domonu, zonê sıma yeno qesey kerdene. Hetê zoni, aji, nesili jê zıncıliyê; jüvini ra giredaiyê. Eke giredaiyê, na zıncıle nêşikina. Des serru ra avê, jê ewru zonê sımade kıtav çinê vi, gazetey çinê vi, qursê zonê sıma çinê vi. Hama ewru estê. Her çi sıma dest dero. Sıma ke wast, zonê sıma pay ra maneno. Sıma ve ho vanê: Rae, eve şiyaene qedina. Zof, zof berxudar vê! .......................... Çıme: Veyvê Kıtavu de qeseykerdene u perloda Ware’y Not: C. M. Jacobson u M. Sandonato, zonzonağê Hemılkanızê. İ zone ma sero 10 serri ra jêder guriyay, emegê xo zonê ma sero zafo. Mektevê xo qediya, peyser şi welatê xo. Marê ki ni nustê nianen u kıtavê rındeki, jê; „Rastnustena Zonê Ma (vejiyaişê Tiji), Zazaca Okuma El Kitabı (Tij Yayınları)“ u zovina nustê rindeki caverday. Vame: Heq cıra raji bo, berxudar bê. H. Tornêcengi, 11.11.2005 --------------------------------------------------   ------- http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_20.htm ------- http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_22.htm |
