sayfa-20  Zazaca, 40 dili kapsayan ve hint-avrupa (hindocermen) dil topluluğunun bir kolunu teşkil eden irani dil familyasındadır.
Bilindiği gibi irani diller tarihi sınıflandırmaya göre doğu ve batı gurubuna ayrılıyorlar, bunlar da ayrıca güney ile kuzey guruplarına bölünüyor. Zazaca buna göre kuzey-batı irani diller gurubuna girer. Bu sınıflandırmanın temeli, eski, orta ve yeni dil kademelerine ait olan m...etinlere dayanmaktadır. Eski irani dil kademesi Zerdüşt’ün dili olan Avestçe (mö. 1000 - 500) ile Eski Farsça ve Medce ile temsil edilirken, batı Orta İranca (mö. 4./3. yy – ms. 8./9. yy) Partça ve Orta Farsça’ya dayanır. Farsça tarihi gelişim bakımından bilindiği gibi güney-batı diller gurubundan sayılıyor. Zazacanın, diğer birçok irani diller gibi, orta ve eski dil kademesine ait metinleri yoktur ve Orta ve Eski Farçadan ziyade, daha çok Partça ve Avestçe ile çok sayıda ortak özelliklere sahiptir. Zazaca, Farsça ve Kurmancca arasında birkaç karşılaştırma Tablo 1 : http://s2.postimg.org/ Tablo 2 : http://s30.postimg.org/ Tablo 3 : http://s2.postimg.org/ Tablo 4 : http://s28.postimg.org/ Tablo 5 : http://s9.postimg.org/ Zazacanin hindocermen (hintavrupa) dileriyle olan iliskisini göstermek için, cermen ve romen dilleriyle benzerligi olan seçilmis birkaç Zazaca kelime Tablo 1 de Türkçe karsiligi ile beraber siralanmistir. Mesela Zazaca name kelimesine bakilirsa karsiligi söyledir: Almanca Name, Ingilizce name, Fransizca nom, Italyanca cognome (Latince nomen, Avestçe naman-) sekliyle benzerligi belli olmakla beraber, Türkçe karsiligi ise ad olup degisik biçimdedir. Zazaca sole d. kelimesini ele alirsak: Alm. Salz, Ing. salt, Frans. sel, Ital. sale (Lat. sal e.) olup çok benzerlik gösterir, fakat Tür. tuz seklindedir. Bu karsilastirmaya Tablo 1 deki diger kelimelerle de devam edilirse, Zazaca kelimelerin Cermen (Almanca, Ingilizce) ve Romen (Firansizca, Italyanca) dilleriyle benzerligi ortaya çikiyor; bu da bir tesadüf olmayip, diltarihsel kökenin ortak oldugunu belirtiyor. Tablo 1 deki kelime karsilastirmasi Türkçe ile yapilinca, Türkçe karsiliklarin Zazaca ile diger dillerden farkli oldugu görülüyor ve tam bir zitlik teskil etmektedir. Zazaca, Cermen ve Romen dilleriyle belli bir tarihi yakinligi olmasina ragmen, Türkçe, Türk dilleri familyasina dahildir; bilindigi gibi bunlarin da hindocermen dilleriyle herhangi bir akrabalik bagi yoktur. Biribirine benzeyen ve ortak tarihi kökene sahip olan diller bir dil familyasi ve gurubu olusturur. Biribirine benzeyen iki dilin bagimsiz veya ortak bir dilin birer lehçeleri olup olmadigi, dilbiliminde iki ölçüye göre degerlendirilir: 1. Iki dilin konusmacilari sayet karsilikli olarak biribirleriyle anlasamiyorsa, o zaman iki ayri dilden bahsetmek gerekir. 2. Iki dilin gramatik yapisi fonolojik, morfolojik ve kelime hazinesi bakimindan çok farkli olup ayri tarihi gelisimlere dayaniyorsa, o za-man bunlar iki ayri dildir. Zazacanin komsu diller Kurmanci (‘Kürtçe’) ve Farsça ile olan iliskisi su sekilde açiklanabilir: Zazaca konusanlarla Kurmanci konusanlar, birçok yabanci arastirmaci ve gezginin Dogu Anadolu’daki gözlem ve tecrübelerinden bilindigi gibi birbiriyle karsilikli olarak anlasamiyorlar. Bu sebeple Zazaca ve Kurmancca bahsedilen birinci ölçüye göre iki ayri dil olarak degerlendirmek gerekir. Tablo 2 de, sik kullanildigindan dolayi önemli olan demek, gelmek, gitmek, yemek, içmek, istemek, yapmak, ve ölmek fiilleri, irani (Zazaca, Farsça, Kurmancca), cermen (Almanca, Ingilizce) ile romen (Fransizca, Italyanca) dilleri familyasina ait dillerde Türkçe karsiligi ile beraber görülüyor. ‘demek’ fiilini ele alirsak, karsiligi Zazaca vatene, Farsça goftan ve Kurmancca gotin dir. Burada Farsça ile Kurmancca sekiller biribirine benziyor ve Zazaca biçiminden çok farklidir. Buna karsi ‘gelmek’ fiilinde ise, Zaz. amaene, Fars. amadan, Kurm. hatin dir; Zazaca ile Farsça sekilleri biribirine kismen uygundur, fakat Kurmancca’dan tamamen ayrilmaktadir. ‘yemek’ fiilinde ise, Zazaca werdene, Farsça ve Kurmanca’daki xordan, xwarin ile hemen hemen ayni görünen sekillerden kismen ayrilir. Karsilastirmaya ayni usulle ‘içmek’ ve ‘istemek’ fiilleriyle devam edilebilir. Tablo 2 ye bakilirsa, bu iliski cermen ve romen dillerinde de görülebilir. Ayrica Tab. 2 de su da görülüyor ki, ‘yapmak’ ve ‘ölmek’ fiilleri ayni dil familyasindaki lisanlarin hepsinde nerdeyse ortak bir sekile sahiptir. Zazaca / Farsça / Kurmancca: kerdene : kardan : kirin Almanca / Ingilizce: machen : make Fransizca / Italyanca: faire : fare Tab. 2 de Zazaca ve Kurmancca fiil sekilleri karsilastirilinca, bu iki dil arasindaki mesafenin, yani Zazaca ile Kurmancca arasinda, Almanca ile Ingilizce arasindakinden daha büyük oldugu ortaya çikiyor. Bir adim daha giderek Zazaca ile ayni familyaya ait akraba diller arasinda birkaç morfolojik özelligi mukayese edelim. Tab. 3 e bakinca görülen sudur: Isaret zamirleri (yakin), gramatik cinsiyet ve haller bakimindan Zazacada kendine has ayri ve tam bir sistem olustururken, Kurmancca ile Farsçada baska özellikler mevcuttur. Yakin olan objeleri belirten isaret zamirleri ‘bu (eril)’, ‘bu (disil)’, ‘bunlar’, Zazacada nu, na, ni, ve oblik halde, yani yalin olmayan hallerde ise ney, nae, nine dir (bkz. Tab. 3). Kurmanccada yalin halde gramatik cinsiyet ayirimi yoktur, fakat oblik halde vardir ve böylece ayri bir sistem olusturuyor: yalin halde eril, disil, çogul için ev, buna karsi oblik halde ise sirasiyla vi, ve, van dir. Farsça ise su özellige sahiptir: Gramatik cinsiyet ile oblik hal hiç yoktur. Bu dillerin farkliligi burada çok açik bir sekilde ortaya çikiyor. Büyük farklar, Tab. 4 ve Tab. 5 te görüldügü gibi, sahis zamirlerinde de mevcuttur. Mesela Zazacada 3. sahis tek te, eril ve disil ayird ediliyor, yani u ‘o (eril)’, a ‘o (disil)’; bu ise ne Kurmanccada, ne de Farsçada vardir; ‘o (eril) / o (disil)’ Kurm. ew, Farrs. u dur (bkz. Tab. 4). Tab. 5 te oblik halli sahis zamirlerine dikkatli bakinca su görülür: Zazaca ile Kurmancca, 1. ve 2. sahis haricinde, kendilerine has ve tamamen farkli birer zamir sistemine sahiptirler. Mesela 3. sahis tek e/d ‘onu eril’, ‘onu disil’ ... ’, Zaz. ey, ae, Kurm. wi, we dir. Çogul sahislarda da ayni köklü fark bulunmaktadir: ‘bizi, sizi, onlari, ...’ Zaz. ma, sima, ine, Kurm. em, we, wan seklindedir. Farsça, zamirleri yalin ve oblik hallere göre ayird etmiyor ve bunun için tek bir sekil kullaniyor (bkz. Tab. 4). Böylesi karsilastirmali misallere elbette devam edilebilir ve haller sistemi ve fiil sistemi ile morfolojinin diger kisimlarina kadar genisletilebilir ve burada da benzer açik farklar görülebilir. Burada önemli olan, ilgi duyani bu dillerin biribiyle olan iliskisi hakkinda bir intiba göstermektir. Gösterilen basit misaller, Zazaca, Kurmancca ve Farsçanin nasil birbirinden ayrildigini açik olarak gösterdi. Kisaca denilebilir ki, Zazaca ile Kurmanccanin iliskisi, Almanca ile Ingilizce gibi ve Zazaca ile Türkçenin ki ise Almanca ile Macarca gibidir. Buna göre Zazaca ile Kurmancca ayni dil familyasinda olmalarina ragmen, aralarindaki fark hatta Almanca ile Ingilizcenin kinden daha fazladir. ---------------------------  Semnanki koti(çara) qesê beno?
Seherê Semnani verê koê Elbrusi dero, 220 km sarqê Tehrani dero.,....1979 de nufusê xo 60.000 biyo. Qesanê Semnanki sero tene misali:... tam: tad çu: odun, kar: sagir, konc: köse, par: kanat, tir: ot tong: dar, eng gal: bogaz kiya: ev, va: rüzgar biçaragi: çaresizlik dara: orak re: yol asp: at xar: eşşek mada ga: inek basiyon...siyene, gitmek hakardiyon...kerdene, yapmak vaparsiyon...persaene, sormak batiyon....vatene, söylemek bamardiyon..merdene, ölmek bukvatiyon...kuyaen(kutene -------------------------------  --------------------------   Dilin gösterdiği evrimi ve tarihi gelişimi, hızlandırılmış biçimiyle günümüz dünyasında bir insanın yaşamında ki çeşitli evreler de gözlemlemek mümkündür. Bu evrelerin ilki sesler çıkarmakla sınırlıdır. Bu sesleri, sözcük edinmeler ve bu sözcüklerin anlamlı bir biçim düzene girmesi anlamına gelen cümle kuruluşlari izler. Günümüz de bir insanın yaşamına sığdırılan bu gelişme, insanlık tarihinde yüz...yıllara karşılık düşmüştür. İnsanoğlunun dil edinme becerisi, binlerce yılın deneyim ve tecrübelerine dayanır. Dil , önce ses, sonra sözcük, sonra söz dizimi olarak karşımıza çıkar.
Ses, akciğerde ki havanın girtlakta ki ses krişlerini titreştirmesinden doğar. Seslerin çoğalımı, birden fazla sesin bir anda kombine etme yeteneği, hem sesleri çıkartma da rol oynayan ağız ve boğazda ki organların hem de beynin ugradığı değişikliğe paralel olarak gelişmiştir. İlk sözcüklerin, insanın kendi durumunu dışarıya yansıtan ünlemler, doğa seslerinin taklit edilmesi , çağırma, hitap etme, varlıklara ad konulması biçiminde ortaya çıktığı var sayılmaktadır, ardından duygu, düşünce ve bilgiler yansıtan sözcükler doğmuş. Bütün bunlar kendiliğinden bir düzene girmiş, cümleler meydana gelmiş. Dilekleri, hisleri, düşünceleri anlamlı seslerle ifade etmek dili doğurmuş. Bir takım bilgileri başkasına aktarmak ve onlardan bilgi edinmek olarak tarif edilen dil, böyle doğmuş. Elde ki bilgilere göre dilin, yüzbinyıl önce Afrika’ da oluştuğu ve ellibinyıl önce orta-doğu üzerinden dünyaya yayıldığı yönündedir. Modern dillin, kırkbinyıl önce avcılıkta ve taş yontmada ki üretım araçlarının kullanıma başlandığı döneme denk düştüğü kabul görmektedir. Dilin dağılımı... İnsan, yaşamak ve sürekliliğini sağlamak için kendi türüyle birlikte hareket etmek zorun da olmuş. İnsanlar ve insan toplulukları, hep hareketli olmuşlar. Varlığını ve yaşamını sürdürmek için uygun ve emniyetli koşullar arayıp durmuşlar. Gerektiginde üzerinde yaşadıkları topraklardan kopmuş, yaşamlarını sürdürmek için göç etmişler, yeni yurtlar edinmişler. İnsan topluluklarının yerleşim yerlerini seçmeleri, emniyetli koşulları içerse de esas olarak, söz konusu coğrafyadan nasıl yararlanacakları ile ilgili olmuştur. Bu ayrışımlar, göçler, yer değiştirmeler, çoğu zaman aynı toplulukların birbirinden ayrılmalarını, farklılaşmalarını, giderek farklı topluluklara bölünmelerini beraberin de getirmiştir. Bölünen topluluklar yeniden bölünmüş; bu bölünmeler farklı diller, kültürler ve kimliklerin ortaya çıkmasına kaynaklık etmiştir. Bu bölünmeler hakkında yeteri tarihsel bulgular elde bulunmadığından çoğu zaman, bugünden hareket edilerek geriye gidilmekte, geçmiş cözümlenmeye çalışılmaktadır. Dildeki gelişmeler, dillerin birbiriyle ilişkileri, aile ilişkilerine benzer. Naslı ki bir aileden onlarca, yüzlerce aile doğuyorsa ve her yeni aile eskisinin izlerini üzerinde taşıyor, toplumsal gelişmelere bağlı olarak bağımsızlaşıyor, ayrı bir aileye dönüşü veriyorsa ve soy ağacı uzadıkça ilişkiler azalıyor ve kopuyorsa, dildeki gelişmeler de buna benzer bir gelişme göstermiştir. Dil ailelerinden, dil gruplarından söz edilmesinin nedeni burada yatıyor. Diller ve lehçeler… Dil ve dil ayrışımları yada “dil”ve “lehçe” ayrımı konusun da iki farklı yaklaşım vardır. Birincisi; dil bilimsel yaklaşımdır. Dil bilimcilere göre bugün dünyamızda 6 000 den fazla dil konuşulmaktadır. İkinci yaklaşim; politik yaklaşımdır. Bu yaklaşım egemenlerin, asimlasiyoncuların yaklaşımıdır. Bugün politik güçler tarafından dünyamızda tanınan dillerin sayısı bir kaç yüzü geçmez. Bu ne anlama gelmektedir? Binlerce dil hala “lehçe” olarak adlandırılmakta, böylece binlerce dil yok edilerek dünya çapında sağlanan ekonomik ve siyasi tekelleşme, dil alanında da gerçekleştirilmek istenmektedir. İnsanoğlu, birden fazla dil konuşma yeteneğine sahip olduğuna göre, tek dil dayatmanın hiç bir değeri yoktur. Zaten dünya nüfüsünün yarısı birden fazla dil konuşmaktadır. İnsan, kendi anadilinin yanısıra pekala başkalarıyla anlaşmak için ortak bir dil öğrenebilir. “Dil, asker ve donanmaya sahip olan lehçedir”(1) tanımlaması, önemli bir gerçegi açıklamaktadır. Dil, “ asker ve donanması olan lehçedir”, biçimindeki tanımlamaya dayanarak lehçeyi; “askeri gücü olmayan, savunmasız dildir” biçimin de ifade edersek yanlış yapmış sayılmayız. Kurtlar sofrasında pay kapanların lehçesi dil olmuş, güçsüzlerin dilide ya kaybolmuş yada lehçe denilerek asimle edilmeye çalışımıştır. Bir dilin dilmi, lehçemi olduğu konusun da bağlayıcı kararı verenler sonuçta siyasal iktidarlar ve siyasal güçler olmuştur. Buna en iyi örneklerden biri; İsviçre’de Fransızca, İtalyanca, Almanca’nın yanı sıra, Rheto-Roman dili resmi dil olarak tanınırken, buna karşın Kuzey İtalya’da konuşulan Roman-Ladince dili yöresel lehçe olarak görülmektedir. Her konuda olduğu gibi dil konusunda da bilimsel yaklaşımların yerini politik yaklaşımlar almıştır. Türkçe’de ki lehçe sözcügü Arapça kökenlidir. Sözlük karşılığı; “bir dilin tarihi, bölgesel, siyasi sebeplerden dolayı ses, yapı ve söz dizimi özellikleriyle ayrılan kolu” olarak tanımlanmaktadır. Lehçelere örnek olarakta Azeri, Özbek, Kırgız lehçeleri gösterilmektedir. Burada lehçe olarak tarif edilen esas olarak dildir. Zaten bir dili başka bir dilden ayıran en önemli özellikler ses, yapı ve söz dizimi farklılıklarıdır.Bu dillerin Türkçe’nın lehçeleri olarak adlandırılması tamamen politik amaçlıdır. Burada ki “lehçe” kavramı bazen “dil” ile aynı anlamda da kullanılmaktadır. Bu diller Altay dil ailesinin Turkçe dil grubuna giren diller olarak tanımlanırlar ve iki ayri kola ayrılırlar. Altay dil familyasına ait diger dil grupları şunlardır; Moğol, Tungu, Kore ve Japon dil gruplarıdır. Hint- Avrupa dil ailesi üzerine en çok araştırma yapılan dil ailelerinin başında gelir. Bunlar Germen (Almanca, Holandaca, Ingilizce ve diğerleri) , Roman (Fransızca, Italyanca, İspanyolca ve digerleri), Slav (Polonyaca, Çekçe, Rusça ve diğerleri) dır. Örnegin; Germen dil grubuna dahil Hollandaca ila Almanca birbirlerini kardeşi, dedeleri aynı olan Hollandaca ile Fransızca birbirlerinin kuzenidirler. Bu dil grupları kendi içinde kollara ayrılıyorlar. Germen dil grubu; doğu, batı, ve kuzey biçiminde üç kolla ayrılıyor. Türkçe’de ki lehçe sözcuğu, Avrupa dillerindeki dialekt sözcüğünün karşılığı olarak kulanılmaktadır. Dialekt sözcügü Avrupa’da, “şehirlerde ve bölgeler de standart dilden farklılık gösteren konuşma dili” olarak açıklandiği gibi, dil sözcuğü ile aynı anlamda da kullanıldığı görülmektedir. “Germen dialektleri” denildiğinde Almanca, İngilizce ve Hollandaca ve diğer diller anlatılmak istenmektedir. Bu kavram kargaşasını farkında olan dil bilimciler, dil ve lehçelerin statülerini belirlemek için, prensip olarak “karşılıklı anlaşmayı” şart koşarlar. Yani, kişi ve topluluklar, birbiriyle konuşurken anlaşıyorlarsa bu onların aynı dili konuştukları, anlaşamıyorlarsa farklı diller konuştukları anlamına geliyor. Buradaki karşılıklı anlaşmak, bazı sözcükleri anlamak ile sınırlı değildir. Çünkü birbirinden ayrılan diller ortak sözcükler taşırlar. Buna bir dili konuşanların, başka dillerden ödünç aldıkları sözcükleri de eklemek gerekiyor. Dilbilimciler akraba dilleri tespit ederlerken temel sözcükler, sayılar, akraba isimleri , vucut parçaları ve şahıs zamirlerinde ki benzerliklere bakarlar. Dil farklılaşmalarıda en az değişiklik gösteren hususlar bunlardır. Farklı diller de ortak sözcüklerin varlığı bunların aynı dil ailesi ve aynı dil gruplarından geldiklerini gösterir, ama aynı dil oldukları anlamına gelmez. Dil aileleri, dil gruplarına, dil grupları dil kollarına bölündukçe uzaklaşmada buna paralel olarak gelişir. Hint-Avrupa dil ailesinden Germen dil grubunun batı kolundan olan Almanca ile Hollandaca’nın bir karşılaştırmasını veriyorum… -----şahıs zamirleri----------------- Türkçe-Hollandaca-Alman--- ben...........ik.......... sen...........jij......... o...............hij....... -..............zij........ .......................... biz...........wij......... siz...........jullie...... onlar.......ze...........s -...........zij.......... - ----------sayılar--------- Türkçe..Hollandaca.Almanca bir...........een......... iki...........twee........ üc............drie........ dört..........vier........ beş...........vijf........ altı..........zes......... yedi..........zeven....... sekiz.........acht........ dokuz.........negen....... on............tien........ -------vucut parçaları----------------- Türkçe-Hollandaca-Almanca- göz........oog..........au kol........arm..........ar ayak.......voet.........fu ağız.......Mond.........mu yüz........gezicht......ge el.........hand.........ha kulak......oor..........oh burun......neus.........na Yukarda Almanca ile Hollandaca karşılaştırmasında şahıs zamirlerinin dışında sayılar, temel fiiller, temel sözcükler, vucut parçaları ve akraba isimlerinin hemen hemen aynı olduğunu görmekteyiz. Burada fark, telafuz, fiil çekimleri ve sözcüklerin aldığı ekler gündeme gelince ortaya çıkar. Bilindiği gibi Avrupa konseyi’nin bir sözleşmesine göre eskiden lehçe olarak tanınan bazı dillere yeni bir statu tanındı. Hollanda’da konuşulan Frisce, Almanya’da konuşulan Neder- saksisch azınlık dilleri olarak tanınırken, yine Hollanda’da konuşulan Neder-saksisch ve Limburg dili bölge dilleri olarak tanındı. Düne kadar lehçe olarak tanınan bu diller bugün dil olarak tanınmaktadırlar. Çok açık ki, Holandaca ile Limburg ve Neder-Saksisch dilleri bitişik coğrafyada konuşuldukları için birbirine daha yakındırlar. Siyasi sistemler açısından farklı dilleri tanıma bakımından Sovyetler başta gelir. 1917 devriminden sonra 100 den fazla dil tanınmış, yazıya dokülmemiş diller için alfabeler yapılmış, resmi dilin tersine dillerin eşitliği savunulmuştur. Sovyetler de tanınan dillerin sayısı, bugün batı Avrupada tanınan dillerin toplamından daha fazladır. Dillerin kaybolma tehlikesi… Dil, sadece bir bildirişim sağlama aracı değildir. Dil aynı zamanda kendi içinde kültürel öğeler de taşır. Her dil bir zenginliktir. Her dil, haberleşmede sayısız farklı çözumleri içerir. Bir dilin kaybolması dilbilimciler tarafından bir bitkinin kaybolmasına benzetilir. Nasıl ki bir çiçeğin kaybolması, onunla birlikte bir hastalığa çare olacak bir ilacın kaybolması anlamına geliyorsa, bir dil kaybolduğunda o dilin beraberinde getirdiği kültür ve haberleşmede içerdiği sayısız farklı çozümlerde kaybolur. Her açıdan merkezileşmenin sağlandığı günümüzde bir dilin kaybolma tehlikesi bir bitki türünün kaybolmasından daha fazladır. Egemen dillerde yapılan eğitimin yaygınlaşmasının beraberinde getirdiği bu tehlikenin önüne geçilmezse, önümüzde ki yüzyıl içinde dillerin büyük çoğunluğu kaybolacaktır. Zazaca… Dımılice, Zazaca ya da Kırmancca olarak adlandırılan dil, dilbilimciler tarafından Hint-Avrupa dil ailesinin İrani dil grubunun kuzeybatı kolundan sayılır. Son zamanlarda bir çok dilbilimcinin üzerinde yoğunlaştığı bu dil, uluslararası arenada tanınmaya başlamıştır. Özellikle, Paul Ludwig ve C.M. Jacobson gibi dilbilimcilerin çalışmaları bu dilin tanınmasında önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca bu dili konuşanların bu dile duydukları ilgiyide unutmamak gerekir. Ancak sosyal-politik nedenlerden dolayı, bu dilin “Kürtçe’nin bir lehçesi” olduğu yönünde ki görüşler; sorunu hala tartışma gündeminde tutmaktadır. Bir dilin tanınması o dili konuşanların politik arenada ki güçleri ile paralellik arz etmektedir. Zazaca’nın Kürtçe’nin bir lehçesi sayılması -hem geçmişte hehde şimdi- politik nedenlerden kaynaklanmaktadır. Asimlasıyon çok yönlü olmuştur. Paris doğu dilleri enstitüsü’nde Kürtçe eğitim görevlisi Prof. Dr. Joyce blau konuya ilişkin şöyle demektedir; “ Gorani ve Zazaca’nın aynı kökenden geldiklerini biliyoruz. Muhtemelen bu diller Kürtçe’den önce konuşuluyordular. Bu bölge bir çok İran ve Türk saldırılarına uğradı. İran’lılar bu bölgeye dalga dalga geldiler. Muhtemelen Gorani ve Zazaca’nın mazisi Kürtçe’ninkinden daha eskidir. Kürtler Zazalar’ın ve Goranlar’ın çoğunluğunu asimle ettiler fakat hepisini edemediler”. (2) Dil, kültür ve dini inançlarından dolayı bir köşeye sıkıştırılmış bu topluluğun, kendini korumak içgüdüsüyle gösterdiği direnç, bilinçli bir hareketliliğe dönüşmemış, konumu, bugün içinde bulunduğu durumla sınırlı kalmıştır. Bundan sonra ne olacağı da gelişmelere bağlıdır. Kürtçe ile Zazaca bazı karşılaştırmalar… ------Şahıs zamirler------------------ Türkçe-Zazaca-Kürtçe------ ben.........ez......ez.... sen.........tu......tu.... o...........u.......ev.... -..........a.......-...... biz.........ma......em.... siz.........sıma....hun... onlar......(y)i.....ew.... -------temel sözcükler--------------tem Türkçe-Zazaca-Kürtçe-----T ev.........çê......mal.... su.........uwe.....av..... kapı.......çêver...deri... ağaç.......dare....dar.... evet......(he)ya...bele... hayır......nê......na..... ---------sayılar---------- Türkçe-Zazaca-Kürtçe-----T bir........zu......yek.... iki........dı......du..... üç.........hire....sê..... dört.......çor.....çar.... beş........phonc...pênc... altı.......ses.....şeş.... yedi.......hot.....heft... sekiz......heşt....heyşt dokuz......new.....neh on.........des.....deh Yukarda verdiğim Zazaca-Kürtce karşılaştırmayı aynı konularda Hollandaca-Almanca karşılaştırma ile yanyana getirdiğimizde, Almanca ve Hollandaca’da daha fazla ortak sözcükler olduğu görülmektedir. Almanca ve Hollandaca’da şahıs zamirlerinin dışında ki temel sözcüklerin ya aynı yada birbirine çok yakın oldukları açıktır. Kürtçe ile Zazaca’nın, Şahıs zamirlerinde birinci ve ikinci tekil şahısta aynılık, sayılarda ki benzerlik dışında büyük farklılıklar gösterdiğini çok bariz olarak görmekteyiz. Bu farklılığı şöyle özetleyebiliriz… Zazaca’da her isim, ya eril yada dişildir. Zazaca’da eril ve dişiller için iki farklı üçuncü tekil şahıs verdır. “a” dediğimizde bir “dişil” isimden bahs ettiğimiz açıktır. Zazaca’de fiiller –“ene” eki ile biterken, Kürtçe’de bu ek –“ın”dır. Fiil çekimlerinde şahıs ekleri farklıdır. Bazı fiil türlerinde şahıs ekinin geldiği yer de farklıdır. Temel sözcüklerden birbirinin aynısı olan sözcüklerin sayısı oldukça azdır. Heya-bele, pırnıke-poz, sımıtene-vexarın, Khalık-bapir sözcüklerinin birbirinden ne kadar uzak oldukları açıktır. İki dilin bazı ortak özellikler taşıması, bu dillerin bir ve aynı dil olduğu anlamına gelmez. Ortak özellikler bu dillerin aynı dil ailesinden olduklarını yada birbirlerinden sözcükler aldıklarını gösterir. İrani dillerde, Zazaca ve Farsça ‘da da bir çok ortak özellikler bulmak mümkündür. Çok açık ki Zazaca, Kürtçe ve Farsça arasında ki yakınlık diğer dillere göre daha fazladır. Bunun nedeni, bu dillerin yakın akraba ve aynı dil grubuna dahil olmasıdır. Zazaca ve Farsça’da şahıs zamirleri Ez..........man Tı..........tu U...........u A...........“ Ma..........mā Sıma........şomā İ...........işān,inhā (3) Zazaca’ya uzak akraba olan Hint -Avrupa dillerinde de Zazaca ile yakın yada ortak olan sözcükler bulmak mümkündür. Örneğin; ikinci tekil şahıs, “tu” Zazaca, Kürtçe, ve Fransızca’da aynıdır. Yine “name” Almanca, İngilizce ve Zazaca’da aynıdır. Bu tür örnekleri çoğaltmak mümkundür. Bunun yanısıra Zazaca’da Arapça ve Ermenice ve başka bazı dillerden alınmış sözcüklerde vardır. Her dilin kendine özgü bir yapısı vardır. Fakat, saf dil yoktur. Her dil bir biçimde karışımdır. Her dil, başka bazı dillerle ortak özellikler taşır. Bu özelliklerin azlığı yada fazlalığı, aynı dil ailesi veya yakın-uzak coğrafyada konuşulup- konuşulmadığı ile ilintilidir.Günümüzde ekonomik ve siyasal merkezileşmenin beraberinde getirdiği ortak sözcükler, gittikçe yaygınlaşmaktadır. (1) Aktaran Stephen Matthews, De grote taalatlas (2) Roja taze, sayı: 28 (3) Dr. Zılfi Selcan, Die entwıcklung der Zaza-sprache, Ware, Amor: 12 ---------------------------     Çerêz şewon dergon, mıjalyiyê comyerdon. Meşğuliyêt xuerton xomayon. Çılê şewon tariyon. Germıniyê şewon serdınon. Muhebbêt diwonon, teşğelê cemeton.
Hela hela, êg rısıponi dew ra dı tên kay kên, tı bıvin mıjlayi. Wext yı jubin ra qaryên, wex voni “ ê de wıllê tı aç nike hııı”, “de şu rê e comyerdon bıvini, rê ma bo, tı çıqêdı tomê bırnên, hadê ma tı bıvin”. Ma heton nimê şew guşdariyê ına mıjla...yi bıkerdên, rênê ma tera mırd nibin. En co weş’ız, ze yın gê jubin umartin u sarı êştin jubin ser. “ Ero Heci ın gon rında bıpaw, ma loni cıt ver” diwoni tiyedır dest kêrdin pê wıyên, kıştona kotin. Ina kay eğleba comyêrd kay kên, eğleba şewoni dergoni zımıstonid kay bena. Ina kay miyontê dı tenonıd yena kaykerdış. Esas, qê ına kay xısusi textê hadrê êst labelê semedug her merdum’dır ıni textê çini, eğleba sêr ju çi ya yenu ontış. ın çi eğleba puestê nımaji benu. Puestê nımaji qeldoni, paştiyê puêsti ser oncên. Tabi têna puestı nê, paştiyê teqvim ya, diyari bonona, sêr yenona, sêr kerona, bıni keron a, hema hema tı vaj hemı ca dı yenu ontış. Kaykerdış: Ewıli, tomê xuı vırazên tabi êg tomo hadrı çinug se, ın tomı, qêdo gu ma ciyer dı vinên, gere şiyes çımê bu. Qê kaykerdışi, gere her merdum xuı ri şiyes kon pêda keru, yoni tiyedır pê hirıs u dı konu kay bena. Ina kay dı hedef şiyaşiş tomi/ağê wu. Kê wêryên, ka werdış, mecburi wa. têpya kaykerdış çinu, labelê, wext tı kê xuı be resna ki ağê/tomi a ka êşkena her kışt ser kaybıkeru. Kê bin eraver u kışton ser kay kên. Qêdyayiş: Oncax, heton ra kê hetêk qêdyê yon’ız heton ra hetêk şiyayiş xuı qebul kerd, kay qêdyena. Kê wırd heton, zê pi bımoni, kay pata şın a. ınaju ri yon voni pata yon zi voni wışk, têkı ınaju ri voni puç vêjya.Yoni kay pata şi-kay wışk vêjya yon’ız bi puç. Ogo şiyeru benu wayêr gê. Êg ınyêw kay ê dıyın dı yı zuari ê bin berd u ê gê xuı vejenu. Wext kaykerdışi xuı temom ke, ınyêw goni xuı umarên, gê komi tayêr se kay yı guıreta / qezenc kerda. Co gu ma tedı ki ağê nuştu, tı kê xuı resna oja se, bena ağa u êşkena her hêt ser kay bıkeru. Ki gê, ma tedı astarê nê ru, kê oja niyên ru u ka vêrin vêrni ser kay bena. ------------------------      DERNEGİMİZ DE ZAZACA KURSU,
1 - EKİM DA BAŞLAYACAKTIR. KOMELÊ MA DE QURSÊ ZAZAKİ PAYİZİ DE BENO RA.... KAMO KE WAZENO BÊRO QURS, GUNE QEYDÊ XO NIKA RA VIRAZO. HEMU ÇHARSEMÊ SEATE: 19:00. 'DA DERNEGİMİZ DE ZAZACA KURSU, 1 - EKİM DA BAŞLAYACAKTIR. KURS KAYITLARIMIZ BAŞLAMIŞTIR, SON KAYIT TARİHİ 15.EYLÜL.2014. HER ÇARŞAMBA :SAAT: 19:00. DA ADRES: HÜSEYİN AĞA MH. TOPÇEKENLER SK.NO:16 KAT.3 BEYOĞLU/İST TLF: 0212 243 03 50 TALEPTA BULUNAN DERNEK VE KURUMLARA DERNEGİMİZ ÖGRETMEN TEMİN EDİLECEKTİR İLGİLİ KURUMLARA DUYRULUR: NOT: DERNEGİMİZ HER GÜN SAAT 13:00.-19:00. ARASI AÇIKTIR. https://www.facebook.com/ -----------------------  Tarixê 16-04-1997 an dı Yaşar Kemal'i xelata xü ya wendxanê welatê Swêdiyê sukda Uppsala gırotı. Qimetê a xelatı hirıshezar kron bı. Dı gırotena xü ya a xelatı dı Yaşar Kemal'i bahsê heme şarandê Anadoli u ê Tırkiye kerd, bê jew şari. Heme şarê Anatoli ardi zıwan, labırê çı hikmetbı, çı alembı, çıçi ra u çı meselabi se, çıhar nuşan ra vıraziye bahsê namedê Zazaki nêkerd. Şaro en tayn Çerkezi zi ar...di xü zıwani ser, labırê namedê Zazakira zey mariya remayê. Qay estbı se no name şiyê zıwandê cıra, zey telidê siyaya. zey dırıka qay dıskiyayê pıro u zey vaşdê pededayena daye pede, ey ra nêwetardê biyaro xü zıwani ser. Ma nêzanayê no namey Zazaki hendayê tehlike, hendayê çetıno kı, ey ra keso nêwetano biyaro zıwan. Bol gırano, ey ra keso nêwetano bın kewo.
Qısekerdena xü dı va; "Mı romanê Tırkan, Tırkmenan, Çerkezan, Kürdan u herwına nuşna". Labırê namey Zazayan cayê dı ne ard xü zıwani ser ne zi ravêrd. Halbuki qetliamê Zazayan sero vıraziyay u en bolki Zazay bi talan u wêran. Demê Şêx Seidi dı, demê hereketê serehewadayenda Dersımi dı bı hezarana insan ame qetılkerdenı. Tabi bı ê vatenandê xü ya zi nêmend u va; "Ez merdımêdo demokrat, demokrasi waştox u hemver neheqey serehewadayoxa". Merdımo kı çımandê xü vero çıhar milyon şari nêvino, ê şari niyaro xü zıwan, o merdım çıtıl u çı hesaba beno merdımêdo demokrasi waştox u hemver neheqey u inkarcılıxey serehewadayox? Merdımo kı xü kışta çıhar milyon şari nêvino, o nêşeno hemver inkarcılıxey serehewado. (tabi biro peynida emırdê xü u bızano emrê cı tay mendo, beno qalê bındesteyda şardê xü bıkero) Yaşar Kemali heta ewro hirısi (30) vêşêri romani nuşnayê, labırê ninan ra jew zi bahsê Zazayan u qetliamandê inan nêkeno. Qalê Zazayan u qetliamandê cı qe serdê qelemda cı ver nêkewno u xet nêbeno. Wa rojê ma zi bıdiyayê ey dı nuştandê xü dı namey zazayan ravêrnayo, ardo xü zıwani ser u qalê cı kerdo. Merdımo kı cı çıman vero, yan zi cı kışta sehezari vêşêri insan qetılbo, ey nêvino yan zi niyaro zıwan, mı çıman vero o nêşeno demokratbo. Bol nuştoxê Tırkan estê kı, biyayena Zazayan inkar nêkenê, labırê tay şüwenistê Kürdan estê kı kok ra inan inkar kenê u xü sero hesıbnenê. Wa Yaşar Kemali zey ê şarandê binan qalê Zazayan bıkerdê yan zi namey inan biyardê zıwan, wa qe bıvatê ê Kürdiyê. Yaşar Kemal'o kı verê ney çıhar-panc seri Kürdan adır varnayê cı ser u nêverdayê o Swêdı xelatı bıgiro, ewro ê merdımê wınisini kewtibi cı qol, peyeteya cı kerdê u o kerdbı Homay (Ellay) xü. Ewro Yaşar Kemal biyo pi, pir, pil u Homay Kürdan. heta taytaynan rê zi biyo manewi pi. No dınya dınyayê do bêwefa u visol (bêsol) o. Merdımo kı vıjêr xayın, ewro zi qandê menfeeti beno pi. Qat rojê, rojê ma do zi biro. Roja kı ma qüwet u bıhereketbê, ê kı ewro ma inkar kenê, ma rê vanê; pêraabırnayoxi (Bölüci), merdımê miti, kayamyayoxê Tırkan yan zi xayın u herwına, ê do meştı birê ma rê vajê keko, bıra, enbaz, rayenbaz u herwına. Ewro ê rotoxê ma yê kı ê şarandê binan rê gırweyênê, ma benê erzenê bazar u inan dı danê bazarkerdenı, ê do zi meştı fahm bıkerê kı, ê yê se kenê u çı felaketi anê şardê xü seredı u çı bellay u kêberi inan rê akenê. Wexto kı ma qüwetbê u werzê xü lıngan ser, ê hemedo zi o roj nê hesabi bıdê. Seni ewro Yaşar Kemal ageyra kokdê xü ser, meştı zi ê do ageyrê kokdê xü ser. Labırê nêzana o wext şarê ma do inan ef bıkero ya nêkero? A teniya siya inan riyan sera hewado ya nêhewado? Labırê şarê ma inan ef bıkero zi tarixdo nêkero. Ewro bol merdımiyê ma sero çımsurey, diktatorey, zalımey u zordestey kenê u zey kütkana lawenê ma serdı u ma tehdit kenê. Wextê xü dı ê kı şarê ma roto, ewro ê ma sero biyê şêr u şêrgıle. Heta vıjêr ê kı bı Tırkana jewbiyayenı kerdê, ê yê ewro ma rê vanê xayın. Nêzana xayıni ma yê yan zi ê rotoxiyê? Ewro inan paştiya xü daya cadê qüwetıni u wazenê kı ma koçıkê awı dı bıfetısnê. Labırê vanê ê na juwerı bol rınd bızanê, ma leyrê şêran, koy u keranê. Wextê xü dı İmparatoran nêşa ma wertera hewadê u vıni kerê, ma ê çend xü nêzanayey u menfeetperestido ma hewadê? Ma, ê teslimbiyayenê kı rew-rewi merdımandê wınasinan rê teslim bê? tarix do şahidê ma bo, qüwetê kesi do nêreso ma asimile bıkero, xü sero bıhesıbno u wertera hewado. Yaşar Kemal'o kı ewro namey ma niyano xü zıwani ser, meştı do per-per ma ser bınuşno. Bol duri niyo, nezdira şarê ma zazayan do biro a xü, serehewado u bındesteya şarê qebul nêkero. Do koley koleyan, bındestê bındestan nêbo. Do bıvıjiyo rayda xü ya raştı ser u a rayda xü ra şıro. Bol Yaşar Kemal'i do o roj bewnirê xü vera u riyê cı do çınêbo kı bewnirê riyandê şardê Zazayan ra. Mınetê ma kesi ra çıniyo, niyanê xü zıwani ser wa qe niyarê. Labırê vanê ê na juwerı bol rınd bızanê, wezifeyêdê nuştoxan, zanayan, zıwan zanan, alım u wendoxanê tarixi esto kı, o zi vanê inkarcılıxeyra bıremê, şırê raştey ser u raştey biyarê zıwan. Vanê şarê nêgirê u nêberê şarnayrê poçıkı nêkerê, bı inana gırênêdê u u ina sero nêhesıbnê? Wexto kı dı şari zıwandê pêra fahm nêkerê, kültür u edetê cı cabê, ê wırna şari seni benê jew şar? Tırki Zazaki ra fahm nêkenê. Zazayo kı Nêşıbiyo wendexanedê Tırkan u Tırki nêzano, o zi Tırkira fahm nêkeno. No qural qandê Kürdan u şarandê binan zi ravêreno. Kürdo kı Zazaki nêzano, hendê mısqalê cı ra fahm nêkeno. Zazayo kı Kürdi nêzano zi wıniyo. Madem hal no hal, raştey na raşteya, Zazay kotira Tırk yan zi Kürd benê. Eger Asuri, Ermeni, Lazi, Çerkezi u herwına çı wext bi Tırk yan zi Kürd, o wext Zazay zi benê. Kürdi Newrozı bımbarek kenê, ma zazay Kormışkani bımbarek kenê. Ma xü rê vanê "şar", Kürdi vanê "Gel", Tırki vanê "halk". Ma vanê "şori", Kürdi vanê "here", Tırki vanê "git". Ma vanê "bê“, Kürdi vanê " vere", Tırki vanê " gel". Kotiyê nê çiyan pê tepşeno u nê seni benê jew şar yan zi jew mıletı. Ma nê heme zuri u ma xapeynayenı niya çıçiyê? Ez Tırki zi weş zana, Kırdasi zi weş zana u Zazaki zi weş zana, labırê ezo vinena alaqey nê hirê hemını zi pêya çıniyo. Ne Tırk şeno Kürd yan zi Zazabo, Ne Kürd şeno Tırk yan zi Zaza bo, ne zi Zaza şeno Tırk yan zi Kürd bo. Merdımê kı ninan kenê jew ê xü xapeynenê. E, e heta ewro ma weş ardi kayan u ma weş amey kay, labırê ewro ra tepeya kes do nêşo ma biyaro kayandê xü u bıxapeyno. Wexto kı dınya heme pêdı duz bo, şari heme jewbê, o wext ma do zi bıbı Tırk yan zi Kürd. Tabi o wext zi soyınê dınyay yeno u şarey wertera werzena. Madem dınya heme têdı duz nêbeno, ma ji bê şardê Zazayan şarna nêbenê. Ma do Zaza bımanê u Zaza heyat bıramê. Ma Zazalıxeyda xü ra nêşermayênê u Zazalıxeya ma ma rê şerefê do bol gırd u berzo. http://koyoberz.tr.gg/ --------------------------------------------  Bı nomây Homé ma ın rıperdı zonéxu nusén
Ma vercionrazi vatıv ma ın rıpeldı zonéxu nusén. Ma hemı wuext semét kâr gurixura nieşkén zaf bınus. Çıqa ma destra omi Homâ’zi bıwaz ma nusén. ... In rıpelıd sér zonimara holiya çoyo xıravi çoy niéna qıskerdış. Ğayé ma nuştış zonio Zazaki’wo. Çendék zaf zonéma omı qıskérdış, çendék zaf omı nuştış, omı wuendış hıéndék zaf qıymet yoncıdayış. Uçağız zonéma nibon vin. Davéma nivinbayışé zoné Zazaki’wo. Adawara ma itia dest nuştiş zonéxu kerd. Ponc ruejora, des ruejora dorikıwuj ın rıpelıd bı noméy Homé Zazaki yena nuştış. Zéra merdum wazena her gom merdum zonéxu bınus. Ombazi mazi qayil her gom Zazaki bior nuştış. Çend kelimé Zazaki û Tırki Zazaki ⇒ Türkçe Aguzia → Süzülmek Aguznayi → Süzülmüş Akotı → Doğmuş/Açık Kot-a → Doğdu Anayı → Açılmış Bia → Açıldı Acep → Hayret Aşon → Eş/eşmek Aşınayı → Eşilmiş Aşın → Güler yüzlü/Yüzü açık Avıst → Ser Avıstı → Serili Acız → Aciz Acuz → Usanmış/Bezmiş Acuzbiayış → Usanmak/kendinden bezmiş Acuz kerd → Usandırdı Acuz kerdış → Usandırmak/Rahatsız Etmek Âdıl → Durmak Âdılnayış → Dinlenmek/Beklemek Âdıl nidayış → Rahatlık Vermemek Érud ma vist kelimé Zazaki û Tırki nuişt. http:// --------------------------------------------------------------- ANIMASYONU http://h2.flashvortex.com/
http://h2.flashvortex.com/ http://h2.flashvortex.com/ http://h2.flashvortex.com/ http://h2.flashvortex.com/ http://h2.flashvortex.com/ http://h2.flashvortex.com/ http://h2.flashvortex.com/ http://h2.flashvortex.com/   Siyaset Bilimcisi M. Fatih Çiçek: ‘’Zazaca’yı bilinçli bir şekilde lehçe olarak vurgulayanların, sırtlarındaki kırbaçların izi henüz iyileşmişken, dönüp sırtımızı kırbaçlamalarının hesabını tarihe bırakıyorum.’’
Zazaca (Kırdki, Kırmancki, Dımılki, Zazaki), Türkiye'de özellikle İç Doğu Anadolu'da (Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu) ve İç Anadolu Bölgelerinde ve göç nedeniyle bazı Avrupa ülkelerin...de de konuşulan Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan Kuzeybatı-İran dilleri arasında yer alıyor. Zazaca’nın, günümüzde hak ettiği noktada olmayışı ve genç nesilden birçok kişiyle Zazaca konuşulduğunda ‘‘Ben anlıyorum, fakat konuşamıyorum.’’ gibi cümlelerin kullanılması da Zazacanın kaybolmaya yüz tuttuğunu açıkça ortaya koyuyor. Buna benzer durum ve durumlar karşısında başta Zazalar olmak üzere birçok insan, yok olmakla karşı karşıya kalmış bu dil için üzüntülerini dile getiriyor. Alaska Fairbanks Üniversitesi Dilbilimcisi Michael Kraus New Scientist Dergisinde yayımlanan bilimsel makalesinde "Zazaca Dünya Dilleri Arasındaki Yerini Perçinlemiştir." İfadesini okuyan Siyaset Bilimcisi M. Fatih Çiçek, bu durumun Türkiye’de hala perçinlememiş olmasına üzüldüğünü dile getirdi. Bu ifadeyi Zazaca'yı bir lehçe olarak algılayan şahsiyetlere yad eden Çiçek, ‘’Zazaca'yı bilinçli bir şekilde lehçe olarak vurgulayanların, sırtlarındaki kırbaçların izi henüz iyileşmişken, dönüp sırtımızı kırbaçlamalarının hesabını tarihe bırakıyorum. Zazaca, sözcüğünün kökeninin "Sasani" sözcüğünden Babil dönemine ait M.Ö. 3000'li yıllara dayanan Ninni-Zaza tanrıçasından, Marco Polo'nun Musul-Erzincan-Erzurum üçgenine verdiği "Zorzanie" ismine kadar dayanan köklü bir geçmişe sahip olan Zazaca 'nın, günümüzde hak ettiği noktada olmayışı, başta biz Zazalar olmak üzere birçok insanı üzdüğüne inanıyorum.’’diye konuştu. ‘’Zazaca Tarihinin en acı belgesi’’ 2008’de UNESCO'nun yayımladığı, Zazaca'nın yok olma tehlikesinde olduğunu belirten raporu Zazaca Tarihinin en acı belgesi olduğunu da belirten Çiçek, ‘’Bu rapor bir yandan da bizim için, artık dilimize sahip çıkmamız için bir zorunluluk oldu ve bizi kamçılayan bir uyarı olduğunu da belirtmek istiyorum. Zazaların bu krizi değim yerindeyse adeta tersine çevirdiğine inanıyorum. Son olarak Bingöl Üniversitesinin bu yönde bir adım atması bizi son derece umutlu kılmıştır. Yapılan bu çalışmalar ile Zazaca'nın akademik alanda yerini bulması ve bilimsel veriler ışığında oluşturulacak arşiv ve kütüphanenin hepimizin, önümüzü daha sağlıklı görmek için bir ışık olacağının kanaatindeyim.’’dedi. ‘’Zazaca ile Zazalar'ın barıştırılması gerek’’ Zaza asıllı siyasetçilerinde son dönemde Zazaca'ya göstermiş oldukları ilginin bu çalışmaların hızlı ve sağlıklı bir şekilde yürümesine de çok önemli katkı sunacağından emin olan Çiçek, ‘’Zazaca'nın kendi bölgesinde bile hâkim bir kültüre sahip olmaması, ekonomik, politik ve kültürel bir pazara sahip olmaması, dilimizin kullanılmasının önünü tıkamış adeta. Ama son dönemde Zazaca ya gösterilen ilgi ve alaka bizi son derece umutlandırıyor. Zazaca ile ilgili yapılan haber ve yazılan yazılara ilginin yüksek olması bunun en büyük göstergesidir. Zazaca'nın gelişmesi ve hak ettiği değere kavuşması için öncelikle yapmamız gereken Zazaca ile Zazalar'ın barıştırılmasıdır. Bu barışı sağlamak için, Zazaca'nın standart bir şekle kavuşturma çalışmaları ile birlikte yerel lehçe de yapılan çalışmalar ile bunun pekiştirilmesi gerekiyor.’’ deyip Zazaca ile Zazaların barıştırılması için nasıl bir yolda gidileceğini belirtti. "Zazaca, şuan da tıpkı bir bebek gibi emekleme dönemini yaşamaktadır." Yalnızca standart yapılan çalışmalar, bu dili anlamayan yeni nesil arasındaki kopukluğu daha derinleştireceğinden, bunun kesinlikle yapılması hatta öncelikle yapılan çalışmaların bu yönde olması gerektiğine inanan Çiçek, ‘’Zazaca, şuan da tıpkı bir bebek gibi emekleme dönemini yaşamaktadır. Bu emekleme dönemi bitene kadar, bebek dilini kullanmamız gerekiyor. Ancak unutmamız gereken bir gerçek var oda Zazaca dilinin gelişmesi ve yeşermesi için öncelikle Zazaların kendi diline sahip çıkması gerekiyor. Zazaların, Zazaca ile ilgili yapılan çalışmalara sahip çıkmaması sonucunda yapılan ve yapılacak çalışmaların kısa bir süre sonra önemini yitireceğinin kanısındayım.’’diyerek kendini ifade etti. Sözlerine devam eden Çiçek, bu noktada Tunceli bölgesinin çok önemli bir mesafe kat ettiğini, yapılan çalışmalara içtenlikle sahip çıktığını ve Zaza dilinin kaybolmaması konusunda önemli katkılarının olduğunun da altını çizdi. "Bu noktada yerel basına önemli görev düşüyor." Bingöl ve diğer bölgelerde de en az Tunceli ve Tuncelililer kadar özverili ve bilinçli olunması gerektiğini şart sunan Çiçek, bu noktada yerel basına önemli görev düştüğüyle birlikte bütün gazete ve gazete sitelerinde Zazaca’ya yer vermelerini hatta bu konuda pozitif ayrımcılık göstermeleri gerektiğini de belirtti. Yayın konusunda TRT6'nın kısa vadede Zazaca programlara daha çok yer vermesi gerektiğini ve uzun vadede TRT bünyesinde bağımsız bir kanalın yayına başlaması gerektiğini de dile getiren Çiçek, bu durumun gerçekleşmesi için Sivil Toplum Örgütlerinin ve siyasetçilerinde gerekli kararlılığı ortaya koyup, kamuoyu oluşturmaları gerektiğini de açıkça ortaya koydu. Eğitim diline muhakkak kavuşturulması gerekiyor." Ayrıca Zazaca'nın Türkiye’de ve dünyada da hak ettiği yerini alması ve gelecek nesillere aktarılması için eğitim diline muhakkak kavuşturulması gerektiğini vurgulayan Çiçek, Zazaların, Zazaca hakkında önemli birikime sahip olmamalarının kaygı verici olduğunu ve bu konuda ki kaygıların giderilmesi için yapılan çalışmaların takip edilmesi ve bu yönlü çalışmalara katkı sunmaları gerektiğini de ifade etti. Son olarak Kürdoloji'nin babası olarak bilinen Prof. Dr. Minorsky ve Oscar Mann gibi değerli bilim adamlarının çalışmalarını okumaları için tavsiye eden Çiçek, Zazaca'nın yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması için yapılacak her türlü çalışmaya ön ayak olanlara şimdiden teşekkür etti. Sidar EREN/Özgürnews ---------------------------------------------------   1774 ile 1934 yılları arasında yaşayan Bitlis (Mutki - Mêydanê köyü) Zazalarından Zaro Ağa, dönemimizin bilinen en uzun ömürlü insanı kabul edilir.
1700′lü yılların sonuna doğru Bitlis’ten İstanbul’a gelen , 10 Osmanlı padişahı (I. Abdülhamid, III. Selim, IV. Mustafa, II. Mahmud, Abdülmecid, Abdülaziz, V.Murad, II. Abdülhamid, V. Mehmet Reşat ve Vahdettin) gören bu ünlü Zaza, 7 büyük savaş (Kırı...m Harbi, Rus Harbi, Plevne, Kafkas Savaşı, Balkan Harbi, Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı ) atlatır. 1900′lerin başında Avrupa medyasının ilgi odağı olunca yaşamı hakkında bilgiler kayıtlara geçti. Medyatik hale geldi ve tanıtım amacıyla 1925 yılında İtalya, 1930 yılında Amerika, 1931 yılında İngiltere’ye götürüldü, buralarda uzun yaşamının sırlarını anlattı insanlara. Bir Fransız kızı da dahil olmak üzere toplamda 20 evlilik yapan bu Zaro Ağa, Siirt ve İstanbul’daki eşlerini de hiç ihmal etmediğini Avrupalı gazetecilere göğsünü gere gere söyledi ama çocuklarının ve torunlarının sayısını bir türlü hatırlayamadı. Zaro Ağa’yı Amerikaya götürenler, iyi bir yaşam vaadederek onu sirklerde çalıştırdı. Onunla fotoğraf çektirmek 10 dolar, öpmek ise 15 dolardı. Neticede 160 yaşında Şişli Etfal’de öldüğünde cesedine el konuldu, otopsi yapıldı ve uzun yaşamın sırları öğrenilsin diye beyni, ciğeri ve kalbi çıkarılarak Amerika’da incelenmeye götürüldü. Naaşının geriye kalanları Eyüp Kabristanı’na defnedilirken torununun torununun torunlarıda ağlıyordu. ------------------------------  Ju roza gûlana germe biye. Bonç serde, derg, weş çeneke Heidi’ra, dergalaçî, surate gırsera ju çeneke piya raa Kowe Alp’ra pedıme şiyene. Çeneka bonç seriye; je zımuston, kat be kat kınçu teserra guretivpa, vılexok puşiyera piştiv. Qeyle rae be vehg verdra. Raexo zare dowa Dörfi’ra verdenera. Rae,dowera vejina kowu seruna erjina Kowune Alp. Dewuzu çeneka pila ke, çeneka bonç serrira piya sona nask...erde. Rave vativ ke ”Belkamik yene dewe”, eke di ke, verene sone: -Çeneka ke lewedera kamake? -Çeneke bena kot? -Key peyser yene? Xovexo perskerdene u merakkerdene. Cenıka Barbel bi ke, merakliye na dewebiye. Dewede kamji kılancıke şiya kot mısiyene, waxte rewde resnene dewuzu. Zare çeyira sarexo vete zırca: -Dete, ala sae, ala sae! Çenekera, domoneke xo xezelna, Barbel voşt rest lee inu: -Tene dötde karemık esto, piya şimere, hata oska sımare hevalbikerne. Dete: -Rınd beno! Piya, hete Kowe Alp ser şi... Hetera sone, heterak geseykerdene. Barbel perskerde: -Na çeneka kama? -Çena waamına remetliya. -Bena kot? Heidi kutiv ver, inura dür şiyene. Dete, gayite çeneke kerd, nıweşteneke na gesey şere ae gos: -Çeneka waamına rametliya, merdena maaxora hata nıka leemıdebiye. Newe kare pangılotin dine, sewta çenekera karexora nıveşin ya! Ben lee xalik Ape Alp’de caverdan. Sebkerne ez ke xalikene, eyik galiko. Raştniyo ke? -Kar kotte di? -Alamanya’de, suka Franfurt’ede. Çeneke galikre caverdanera qedır çiye desteberemıra nino.. Çenıka dewuze, Barbel, leexo kıtkerd: -Na çeneke lee deyde nımanena, vake Dete: -Çae nemano? galikexo niyoke? -Ape Alp sere kowute tıpteyna voşiyaxo rameno. Deweke nejdi u epepexo çino. Kesde hurenino, geseynıkeno. Tersenemeke rı de gayitkerme. Je mordemune kowu por herdis kutotewerte. Na çeneke isan çutır lee dey de caverdano? -Naera gedır destemıra çiye nino, çiyebin destemıra nino! Vatenera na münasebet bırna eşt Dete.. Heidi verra voştenera şiyene. Şanee mal Peter diya, dı domon piya vorta malde kaykerdene. Piye şanee mal Peter, zaf ravera merdiv. Maaxuya bekese u dekaxuya çımeşefilra gedır kesexo çinebi. Peter ra maaxo şaneyene male dewe kerdene. Çenıka dewız Barbel: -Galike çeneke Ape Alp ser zaf çi vajino. Dewede voşiya na mordem zaf xofino vane, raşta? Nae vaa tuyoke merda ge tore nıvake? Dete: -Mıra vake, çae mevazoke? -Çı vake? Geseyeke dewede vajino raşte? Dete destexo sanıt, zonıteneke çıke vazo, Barbel bena resnena dewe, oskarak reseno gose kokım, sarıxo dejino, naera: -Peyde gesunema reseno gos saremı dezeno... Barbel serva itimate ae guretene: -Mıra gese nıvejino? Dete, çıke zonena vake: -Laze ju ağaybiyo. Xo, da mey u kumare, derde eyra maw u piyexo merde. Nejdiyexok lıngaxo bırna. Lazequyo pil gureto, amo dewama Dörfli. Lazexo semerciyo rınd u mokem biyo. Piyexo koye Alp’te niştoro. Na sewtera pöre çı re “Alp, aprek Ape Alp” vate. Lazexo Tobias ra, waemı zevejiye. Voşiya rınde ramıtene. Dı serra rave merde, ora tipayik vaamı merde. İnura na çeneke, Heidi mende.. Barbel, geseeko vaştiv mısavy u biyv rınd. Ameyv vere çeyiye şane mal Peter: -Sımare oğurvo. Maa Peter mıre pırç reştiyenede, nıka reşta gedena, ezik amune ae cen.... Jumınra xatır vaşt şi raunexo. Barbel, düşte raera, hete sere çe şane mal Peter şiye. Na bonure çe vatenera, dı hazar şahid vaştene. Saze ser gıneyv var, verdayv herca. Kemere des rıjiye, her ca kerdiv pır. Came penceru şikiyo, paçra tımıtiv, yak kağıtra kerdivpır. Şane mal Peter, maaxuya bemerdi u dekaxuya çımeşefil naskade niştenero. Tije Gulane je adır sera sarede vınıtene. Dörme zaf germ bi. Sere kowu germra vesşiyene. Heidi, na roza germe gulanede, katbekat kıncu guretivpa u zaf arakdiyene. Rıyexora dılepe arak rejtene. Domeneke germra xenekiya, rawe puşiyaxo vete, oratipayik çıke serdero, hata külot minta mende vete, guret vırara xo. Xalikaxo herediya: -Heide sekena? vake -Tı biya bom? Heidi: -Zaf germo, pişkela bine! Şaene mal Peter, Heidi u xalikaxo Dete, hete bone Ape Alp’eko Kowe Alp seriyo, ey ser şiyene.. Ape Alp gayitkerd ke, hire teney hao yene çe dey. Sere ju sere darede niştro u adır da tütünexo. Çımunexorak gayite dinu kerdene. Tenenera tipa şaneemal Peter,xalik Dete u Heidi amey. Heidi kınce vırarexo caverda destunexo kerdra: -Qalik tu zaf kotora mı vir!.. Vırare kerde pıra, dı hete suratera paç kerde. Je vatena dewuze Dörfli, Ape Alp zaf mordeme tamase bi. Zaf derg nibi, polexo gırs bi u neveşiyene xo çinebi. Por u herdisaxo biv derg şiv. Xeyle waxto ke, por u herdise nıteretiv. Je porexo buriyexokik dergbi, tüye buri amene sere çımu ver, çım nıasiyene. Rıyexo xofin asiyene. Amena hire mordemre honda sa nibi. Dete, vaşteneke karexo waxte ravera bıgedeno u peyser şero. Na sewtra lerzra gese ard vatenaxo ser: -Merdena maera nıka ez gayite Heidi ken. Suka Alamanya’e Frankfurt’ede xore rınd, zaf pangılotın kar dine. Heidi ardneke leeto de caverdine. Kokım buriyexo art jumınser, rıyixo kerd tırs, je çiye vordene gayite riye Dete kerd: -Çeneke çaverde! -Cameverde... Nıvake. Dete: -Sowta çeneka waamına remetliyera, karexo vin niken ya.. Ez ke xalıkene, tik galika Heidi’ya. Nae ser kokım je bumbey veng vet: -Defve şere naskara! Mı ret caverde. Ez sowta sımara ramune amune naska, oncak mı ret nıverdane! Defve şere! Xalik Dete terse, tene peyser şiye: -Mı ke, xapıkera girede, onca naskade nıvınden, ezoke nıka şiyene.. Dewe ser hervi hervi kute rae: -Heidi xatırve to, hak tora vo!.. Dest da. Voşt şiye.. Dewa Dörfli’rake verdenera, cenu ver bırna perskerd: -Dete çeneke caverda? -Çeneke kotiya? Eke va ke lee qalikte caverdayik: -Guneka a domonekera! -Ge, lee deyde domon vındenoke? Vatenera morojiyena xo vat.
HEİDİ RA GALİKEXO VOŞİYA RINDE PİYA RAMENE Xalik Dete, peyrak şanemal Peter ke şi, Heidira galikexo teyna mendi. Galikexo haştenera deste Heidi guret, venge rındekera: -Ala bi, çema tore bımısnine, vake. Çevere tever kerdra, kut zare.. Bon dı kat bi u darra vıraştiv. Bıne, kate raven hard biye. Çevere tever ke, kerdene ra kutene naska. Naska gora mal biye. Daroke do sanenero, ro vezenek ju hette vınıtene. Mıx kutiv des, mıxure; ru, sitile most, tencere sam u tavaxu kerdiv pıra. Merdivenurak vejiyene kate ser. Naskadek; vasra cıle galikexo bi. Darunra xore sofe vıraşto, çıle vasuk eştiv sere ninu. Çae sare serik kıncexo biyv. Galikexo lee çılexo mısna perskerd: -Heidi caeto ke naskade rakerme rınd beno? Heidi sa biye: -Rınd beno galikem -Ewru hardde rakuye, meşte torek sof vırazeme... -Tı çutır vazena galikem... Herse ke, lee Xalik Dete de serde bi, vinbiyv şiv nıka. Eke nıkariya, riyexo honde rındek, honde kamil asiyeneke.. Na mordemoke, je vatene pörine; hersin u mırozıno, Heidire honde germ u rınd gayitkerdeneke, serde lerziyene. Lerzera, sere hardde kışkek vase neweyra cae Heidi vıraşt: -Meşte söfe to vırazeme, na çıluk ceme sere dey, evru naska de rakuye.. Destkerd pore Heidi sa kerd: -Tı nıka biya vesan, katıxe huskra çimi burme...vatenera vuştra çimi ard. Pendir ard, sıt kerdgerm. -Xo mırdke çenekam vake. Verva sonde, dı bıze galik amey. Heidi, na bızura zaf haskerde. Bız honde sakil bi ke... Heidi, derze vasra tene cena, deste daera cene, gımırt gımırt vordene. Vase destexo mısnayistra vejina tever, ik ae dıma amene. Heidi naera zaf sabiye. Galikexo: “Tı nıka gefeliya, vurze so rakuye” ke mevazo, wona bızura kaykerdene. Galike xora piya, vase bızu davecı, aqoek da sımıtane. Heidi kute cılaxo, kut hewne qori şi. Sodıre rındeka gulenera ju bi. Tij vejiyo, teneyik ameyv ser ebonu. Nem’o ko sondera gıno sere vasu, germe tijra buqur biyene şiyene asmeni. Şanemal Peter ame ke, bıze Ape Alp’i bero, Ape Alp cıre yareniye kerde: -Şanee pil ama? vake -Amune vake Peter -Ewru bızu bena kot ala vaze? Eyik vake.. -Cae rındo oska, voşiye zafa. Bızu rınd vone, perç pufele bene, zafik sıt dane -Paskıre nona to kotiyo? Peter mısna: -Nawo naskadera. -Ala bije bi. Peter paskıre nonaxo guret ard. -Rake. Kerdra. Ape Alp ju nona gırsera piya, pendire neweykerdcı. Suse sıtik kert zare peskıre: -Heidik tode yena mal, ni same ae, famkerd? -Famkerdne vake Peter. Hedira piya şiyenre zaf sa bi. Wona verendeke div aera haskerdiv. Ape Alp: -Çımeto sere Heidi de vo, meverdeke bıvejiyo sere kemere gırsu u vere jilura şero, vare meğuno henima? -Hiya! İ ke wona geseykerdene, Heidi ame lee dinu. Dı doman worte çefte gına peye mal, vorte darune bırunra, sere kemerunra, raune kemerune xıravunura bi vin şi. Heidi, nara rave niya worte tebiatte nımendiv. Kowe gırsu, dar, teyr, derey, çemi... Voşiya kowu, kut zare çeneke. Hopkert, xo eşte vorte vas, gındirbiye, Peter’ra piya worte malde voşte. Roza vırene de, name mal pöre mısa. Viluku kerd top, gayite çae heline sere kowu kerde. Aaaa! Ree gayitkerdke tij hao sono. Peter: -Mal indu berme çe Heidi,vake -Berme... Vejay ju kemera gırse ser: -Hey, hey, heeeey! -Gınt gınt gııınt! Bızu kerttop, ardi dewe. Peter peskerd: -Meşte onca mıde yena? Galiketo onca nu, pendir, sıt keno peskıra nonamı? HEİDİ, Şİ ÇE DAKILE MEYMANEN! Ree gayitkerd ke asme amnoni jeveju vejiye şiye. Payiz ke ame was çinit, cewunu çarnay, dar pelgunexo kert bıne, mırçıku şi wolatune germu. Hata peniye payiz, Heidi’ra Peter mal onca berd ware. Piya word, piya sımit. Sere kowunde, varunde piya woşt, kaykerd, xoserxobın kerd, gırbi vorte vasunde. Heidi zaf vaxte rewde ameve xo. Gon kut rıye, biye rındeke. Reyna, her ca bi serd. Serde henen bi ke, zımed guret dörme bonu. Galike Heidi: -Heidi, çenakamına rındeke vake, indu mal şiyene çino Heidi: -Çae galikem, bızunema vesaniyera mırene? Galikexo: -Tı zımıstane naska nızonena çınekam. Honde vore vorena ke mara zaf rıjino, holde şel yeno ke, dina piya bene. Serd erzeno pisika mordem ke, keno newes. Bızemak vesan nımanene. Wase ke amnon kerdme mereke, inu vone... Eke nıvora, serd nibi, onca vejime kowu fetelime. Mı fam kena? -Famkerdne galikem! Peter ke, teyna şi mal, zaf bi mırozın. Heidi ke nibiyene, bızûk je: “Mak nısome, nıçereme” vatenera, nıvaştene şere ware. Naera, her ju kutene cae, ju hetra şiyene. Peter sowta mal hurende peguretenede zaf gureiyene. Ju roze, vae dûz, gırs u çip vejiya. Lozine bonu rızna, teneyik vortera sıkıt. Bulusk erjiya. Asme gura. Rave siliya henen vore ke, derey pır şi. Şelra, şel ameyhure, aqoe kut aqoe. Siliyeke nişte, peydek vore vora. Sodır sonde nıvinet vora. Sere hard pore vore çinit. Dare gışkek bıne vorede mend. Bone kokım, bıne vorera zor asiyene. Heidi, kokımra piya çesan guret destexo vore eşte. Ju roze ke vore eşt dı metrey, Peter vejiya ame. Serexo vorera pır bi. Kıncexokik cemedınbi. Şi lee adır u xo kerd husk. Galik perskerd: -Şaneyen gediya, indi sona mektev henima? Peter: -Ya ağayem vake, mektev bira. Heidi perskerd: -Mektev çıko galik? -Mektevde se kene? -Çeney mektev nızone? Galik cave dae davecı. Piya goşto ke galik xaşiyera vetiv, niştero word. Peter: -Heide, dekamı çedera. Vana ‘Berö geseybıkerme’ vana, vake. Heidi: -Ezik vazen ke, deke bivenine... Ax eke ree besebıkerne berne, ke... Peter ke şi çexo, galike xore: -Galik; mı, bena çe dakıle hen niyoke? Ez ke şine, dakıle zaf sa bena. Ma, se beno mı bere çe deka Peter, vake. Galik: - Çenakamına rındeke; tı zonena ke, na roza worenide besenıbeke şerme çe inu? Vake. Heidi: -Çutır some, deste jumin peceme hen some.. Aeke niya vake kokım hûya: -Na rozıne worede, anca tavugera besekeme şerme. Je amnon, besenıkemeke lıng şerme. Eke niya va, Heidi sas biye. Wona ge tavuge nidiv. Perskerd: -Tavuge çıko galik? Galik hatake zonoxo şi ser çıre vake. Peniyede: -Meşteke nişteracı venena, vake. Galik nara tipa, çelede hale Koye Alp seneno cıre vake. Her ça; xozura, vergura, avresunra pıro ke, vergi, xozu kamke teverde bivene havede bene, naera zaf xofino vake. Ju roza tijinde, tavuge ard vere çever. Kınce pırçın da Heidi ke, serde meçiyo. Puşiye resınik da vıle, peydek: -Heidi nıka tavuge mıse vake. Heidi perskerd: -Some kot? -Some dakıle! Çeneka gışkeke, naera zaf sa bi, xo eşt sere tavuge, galikaxokik peye daera nişt tavuge. -Heidi rınd pebije some! Tavuge, je mırçık şiyene.. Zare Heidi hise sabiyayis u voşiyenra pır bi. Çıke, wona newe niştene tavuge. Sowta niştena tavuge, galikexora dayna haskerd, galikexo dayna çıme daede bi pil u itimatexo dayna bi zaf. Satede ju: -Galik tı her çi zonena u vırazena, vatene vınıtene. -Heidi, tı so lee dakıle, ez vonake sond nibi yen to cen, gayite xoke cigeram vake. -Hiya galikem -Ala na satera xatırve to -Oğurvo! Juminra kut dür. Heidi, gırsena gırmıkaxo ju kemere guret, tak tak tak! Da çeverre. -Kamo? Nae, maa Peter biye, Heidi guret berde oda dakıle. Dakıle, sere sedırde niştaro zarexora duvay vondene. -Dakıle, vake Çutiriya? Dakıle sas bi: -Venge to newe esnen, tı kama? -Name mı Heidi’yo! -Ala destexo bıdem... Dı çıme dakıle nidiyene, deste çeneka gışkeke guret, destkerdpıra. Peydek destedae guret berd rıyexo, oratipayik berd porexo: -Peter, her roza hak tora geseykeno, nıka Heidi tiya heniyoke? -Heno dakılam. -Wolatema rındeko? Tı çutir diya ala vaze? Heidi, koyeke amnon şiye, jile gırsu, mırçıku, viluku ju veju cıre vake. Dakıle vorte sasbiyenide ae gosda. Reyna, asmen hewre şae siliyera bi pır. Pukeleke vejiye: -Vuuu, vuuu, vuuu! Va ke vejiya, çe dakıle je zelzele saniyene. Heidi: -Dakılam vake, deste galikemıra her çi yeno. Mıre söf vıraşt. Galikemıke naskadevo na bonu vırazeno, Torjene xora mıxu kenopıra naska nılerjino Dakıle zarexo onte: -Piye Peter’ik hen bi çenekam vake. Destberra her çi amene. Çıme şefilen, zaf xıravıno çenekam. Sondeke, maa Peter kunara, hewn çımemı nıkuno, mıre hen yenoke na çe sere sarımıre rıjino. Çutır tersen, nızonena çenekam.. Tenenera tipayik Peter ame. Heidi ke çexode di zaf sa bi. -Xerama! -Xermendime! Peter, mırçıkoke vere çeverde peguretiv mısna ae. -Besenıkerdene bıramo, peguretne ardne vake. Mırçıke perexo kerdivra, sarexokik sere hardde nayvro. Çı dae vordene, çık aqoe sımıtene. Dekaxo: -Niya rozune vore de, mırçık zaf tenge oncene. Sowta, çiye vordene saekerdenere kune zare çeyik, yene kunecı vake. Mırçıkake to pegureta nevesa vake. Peter, niya cave dakılaxo da: -Dakılam keyke besekerd pır bi caverdan... -Ax reeke pır bıkero Dakılaxo: -Hakre imanem esto ke, besekena yenoraxo, vatenera duvaykerd. Xeyle wakt verdivra. Ju da çever. Heidi vuştra, ameraxo: -Galikem ame, venga mı dano, vake Peterra piya voşt çever, galikexo ameyv. Heidi onca kut zare, ma u dakıla Peterra: -Xatırve sıma vake -Oğurvo. Dakıle, deste Heidi peğuretiv nıvaşteneke caverdo. -Kowu, kemeru, çiyoke feteliya honde rındek vanake, tıke va sankim ezik son oskau fetelin. Tora zaf haskerdne, gonamı tore giriye, ma xovirra meke, ma niya cameverde onca bi... Heidi: -Onca yen dakılam onca yen... Galikaxora piya niştve tavuge. Tavuge, je mırçıke sere worera hete çeyi ser pırbi şi.. Eke kutve çeyi, Heidi; dakıle, çe dakıle vatenera besenıkerdeneke bıxelesno. Satede reek: -Galikem çe dakıle gano. Gereke bıvırajiyo vake, je dare vere bonune, ma sanino. Tıve hak kena, sandığe mıxu bijerme şerme bonune dinu çipkerme.. Dakıle zaf sabena, tore duvaykena, vatene vınıtene. -Peter wona gışkeko, besenıkeno mıxu pırakero, tı vırazena henniyoke? Tavuge niştenek zaf rındeko. Je mırçıke, sere asmende son sankim. Onca nıseme tavuge, ezve tora some. Roza bine galik, sandığe aletu guret, mıxe gırs u gışkekura zafe teney kerdvecı: -“Ala vurse Heidi, some” vake Heidi perskerd: -Some kot? -Some çe dakıle vırazeme... Heidi zaf sabi, vırare kerdve galikexo. Niştve tavuge, amey cer, çe Peter. Galik boneke vayra sanino vıraşt, taxteyeke gınevare ard hurend, mıxkerd, kerd mokem. Çıkake çerayverik, galik çe Peter’ra zare nıkut. Karexoke gedena: -Heidi, ala raekume çenekam vake. -Şerme galikem! Niştve tavuge, ceray amey çexo... Dakıle peye dinura: “Hak vojiye çıdo” “Sarexo dert meveno” “Dest pırkero” “Dar u bekesen meveno” “Hak daeve dey mekero” vatenera duvay kerdene. --------------------------------------------------  •Zıng-Tıng
•Raq-Taq •Qarç-Qurç ... •Cırr-Vırr •Tıng-Tari •Taq-Taq •Raq-Raq •Cıqi-Cıqayis •Taqır-Taqır •Qult-Qult •Zele-Mele •Vırr-Vırr •Zırt-Pırt •Zırr-Zırr •Cırt-Vırt •Zıng-Zıng •Çar-Çur •Çarq-Çurq •Çalp-Çulp •Çılq-Vılq •Fırr-Fırr •Sıng-Şa •Sıp-Sıpê •Bın-Ser •Ra-Ver •Ver-Ra •Ray-Ver(Rayber) • Bi-Ya/Be-Arbeite •Be-Re/Be-Fahre •Be-Fetelne/Be-Halte •Be-Vındarne Bı-Vındarne •Bı-Vınde •Me-Vınde •Ey'ra Vaze •Ae're Vaze • Ey Bice Bere •Ney Bice Bere •Dey Bice Bere ------------------------------ http://zazaedebiyati.tr.gg/Ana-Sayfa.htm ------- http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_19.htm ------- http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_21.htm |
