|
|
sayfa-4
Yıllar boyu üzerine derin derin tartışmalar yaptığımız, birimizin o tarafa, bir ötekimizin de diğer tarafa çekmeye çalıştığı ve ortada kalmış olan bir dil var. O dil sahipsiz ve kimsesiz, unutulmaya giden yola koyulmuş bir dil, o dil Zazaca, Ma téra voni Zazaki...
Zazaca üzerine tartışılan hali hazırdaki konuların en başında gelen konu, “herhangi bir dilin lehçesi mi yoksa kendi başına bir d ...il mi?’’
Ben de bu yazıda, Zazaca’nın hangi dilin hangi lehçesi olduğundan konuşmayacağım. Nereden geldi, nereye gidiyor durumuna değinmeyeceğim. Bunları bir tarafa atarak kaybolmaya yüz tutmuş bir dile değineceğim...
Dilimiz için ne yapabiliriz?
Uluslararası kuruluşlarca yapılan açıklamalarda, Zazaca yok olma ile karşı karşıya. Dilimiz yok olurken bizler dilimiz için neler yapıyor ve hangi faaliyetlerde bulunuyoruz? Bu dilin yaşaması için elimizden nelerin geldiğinin hesabını yapıyor muyuz? Eğer bu dilin yaşaması için herhangi bir girişimde bulunmayıp öylece yaşantımıza devam ediyorsak, bunun da hesabını tekrardan yapmamız gerektiğini düşünüyorum. Eğer hiçbir şey bile yapmıyorsak sosyal yaşantımızda, Zazaca konuşmamız bile yeterli olur. Ve unutmayalım ki, konuşulmayan her dil ölüdür.
Globalleşen dünyaya entegre olmaya çalıştığımız bu dönemlerde, dilimizin ilerleyen süreçlerde dahi kalıcı olması için daha çok çaba ve uğraşlar içerisinde olmalıyız. Gelişen teknolojik gelişmelerde maalesef dilimizin konuşulmamasına engel teşkil eden unsurlar arasındandır. Bizler de bu durumlara karşı dilimizi konuşarak, yazarak ve çizerek geliştireceğiz. Gerekirse her gün Zazaca birkaç kelime yazalım. Birkaç konuşmamızı Zazaca yapalım. Zazaca roman, hikaye, gazete ve dergi gibi araçları okuyalım-okutalım…
Birkaç Tebrik.
Zazaca yayın yapmakta olan gazete ve dergileri, Zazaca yazıları kaleme alan yazarları, Zazaca radyo ve televizyon programları hazırlayanları ve sunanları, Zazaca müzik ve film hazırlayanları ve Zazaca konuşan herkesi canı gönülden tebrik ederim. Bu yolda uğraş veren ve dilimizin yaşatılması için çaba gösteren herkesten Allah razı olsun.
Vaté verinon..
Kera/siya gıron herunaxud ni lerzena.
Leyır mar, bi jar nibén.
Qévra ombaz xu meken zonı, tı kuéncı monı.
Wayér ârz ârzxu paweon, bé ârz wonqe mıra tersa.
Ha vaj ha vaj..
Ma von serdesti, yın von bındesti
Ma von non kuri, yın von şién duri..
Ma von selameti, yın von çım tengi..
De bi ın zalımonra ha vaj ha vaj..
(Alıntı-Gırotı)
Véngo peyın.
Ma dest berz zone xu. In zon Homé do ma, Qe xatıre Homé, ma yır wuayer bıviej.
http://www.solhaninsesi.com/bayram-baric-iki-dilde-bir-anlam/YazarDetay/55 Mehr anzeigen
------------------------------------------------
http://www.cilagazete.com/kirmancki/dil/elifba.swf
-----------------------------------------------
------------------------------------------
http://www.omniglot.com/writing/zazaki.htm
-----------------------------------------------
Facebook'e Zazaye El Aziz'i'ra
Yew tenirî yegîn biyeyîsh :
gözü birini kesmek, birinin hakkindan iyi gelmek. ...
Yew: Bir
Tene: Tane, yew tene: biri
Yegîn: yetkin, bir seyin hakkindan gelme özelligi
Biyeyîsh: Olmak
Örn:
Qîciy ma kiyedî marî zaf yegîni hama teber zî dî cey destiy yin berz nîbeni
Cocuklarimiz evde bizim hakkimizdan iyi gelirler ama disarada ise cok tepkisizler.
2. Dest berz kerdîsh :
Elini kaldirmak, güclü atik olmak, tepki göstermek. yukardaki örnekteki gibi.
3. Geush Asanê:
Kulak huzurlugu-rahatligi seklinde direk cevirisi bir tarfa, sözden kast edilen, huzur ve sukunettir.
Gues: kulak
Asan: sakin huzurlu, asanê: sukunet
örn: Veyve qedîya, hîn guesiy ma bîyi asan
dügün sona erdi artik sukunetteyiz
4. Xue Huma‘ira (Humey‘ra) kerdîsh:
Kendini Allah‘indan etmek, yani dürüst olmamak, dogru konusmamak
örn:
Semedi panc qurusha xue Huma‘ira mekîr
Bes kurus icin kendini Allahindan etme!(dürüst olunmasi gerektigi kast ediliyor)
5. Qen Vetîsh;):
Bu söz biraz komik olsa da anlami cok orijinaldir, bazi zazalarin durumunu cok iyi aciklar.
Cok calismak, zahmetli bir is yapmak anlamina gelen bu söz genelde negativ anlamda kullanilir.
Verilen zahmetin calismanin kendine degil baskasina gittigini ifade eder.
örn:
Tî ca kî sheni shew-ruec sharrî qen veceni, yew bini zî xuerî qiyret bîkîr
Bu kadar baskasina calisacagina ter dökecegine biraz da kendin icin ugras.
en cok su sekilde telefuz:
shî shî sharrî qen vec: git git elalem icin ter dök
6. Gani Vetîsh (gan vetîsh):
Can cekismek, cani cikmak olarak türkceye cevrilebilir. Duruma göre düz anlami ve ya mecaz anlami vardir.
Mecaz olarak cok zahmez cekmek, sikinti cekmek veya cok ugrasmaktir.
örn:
Ma hai îni kueyana gani veceni
Bu daglarda can cekisoyruz (cok sikinti cekiyoruz)
7. Ganîy Kutîki Vetish:
Köpek gibi can cekismek olarak cevrilebilir.
Lafiz olarak Köpek cani cikarmak seklindedir.
Sadece mecaz anlami vardir ve de cok sikinti zahmet cekmeyi ifade eder.
Ma hai înî guriya ganiy kutiki veceni
Bu iste köpek gibi can cekisiyoruz (cok ugrasiyoruz-zahmet cekiyoruz)
8. Gan kash kerdîsh:
Can cekismek seklinde cevrilebilir ve 6. deyimle ayni anlama gelir.
9. Wa Sher War:
Alkol icinler icin önemli bir söz. Türkcedeki serefeye karsiliktir. Bardaklar tokusturulurken wa sher war denilir.
a. Wa: türkce karsiligi bulunmayan bu sözcük istek arzu sözleriyle beraber kullanilir.
wa sher: gitsin, girsin; wa biyer: gelsin, wa rîndîb: güzel olsun, wa bîmîr: ölsün gibi
b. Sher: gitmek icin emir kalibi ama sadece ücüncü tekil sahis icin yani o kiz -ya, o erkek - wî
c. War: zazaca tek basina anlami olmayan fiillere yapisarak onlara anlam kazandiran eklerdendir.
Yine de anlam olarak girmek, cökmek, ice cekilme anlami verir.
sher war: seklinde kullanilanca iceri girsin seklinde istek anlami vermektedir.
Wa sher war genel olarak yudumlansin, kadehin ickin icine aksin anlamini vermketdir.
10. E‘rd-E‘star yew teni yew teniri pis biyeyish:
Birinden hoslanmamak ondan gicik almak. Lafiz olarak "onun yeri-gögü bana pistir" anlamina gelir.
E‘rd yer anlamina gelir. E‘star ise gökyüzü anlamina isaret etse de artik kullanilmadigi icin
hangi anlama geldigini tam olarak bilemiyorum. Yildiz icin bazi bölgelerde Estare
kelimesi kullanilmaktadir. Biz de ise Astuare olarak gecer.
Bu kelimelerle muhtemel baglantisi olabilir diye düsünüyorum.
Örn:
Ez Laser‘ira hes nîkenu, e‘rd-e‘starîy yi mîrî pisu.
Laser‘den hic hoslanmiyorum, onun yeri-gögü bana pis.
11. Yew teniri 10 (des) puayan ruenîsh:
Pua/pa/pay ayak anlamina gelir. Deyim birine 10 ayak basmak seklinde lafiz olarak cevrilse de
ifade edilmek istenen, birinin digerinden belli bir konu da cok daha ilerde oldugudur.
Genelde negatif anlamda kullanilir.Örnegin cok yalanci birinin oglu da babasi gibi
cok yalanci olunca, oglu babasina 10 ayak basar, yani on ayaklik mesafe kadar ilerletmis isi.
örn:
Ma vatin Laser‘i serra zuirya cinu, Wulley lacîy yi, yirî des puayan nanu rue.
Biz sanirdik ki Laser‘den yalancisi yok, oglu ona 10 ayak basiyor.
12. Yewi puay kerda berz, zobna teni zî herind dî neya rue.
Lafiz olarak biri ayagini kaldirmis, ötekisi yerine koymus anlamina gelir.
Söylenmek istenilen birinin digerine cok benzedigi, sanki onun ayak izinden gittigi öyleki ayak izinin
üzerine basacak kadar bir benzerlik oldugudur.
Lacîy Laser‘i zaf shiyu Laser‘i. Zeka Laser‘i puay kerda berz, laciy yi zî herind di neya rue.
Laser‘in oglu Laser‘e cok cekmis. Sanki Laser ayagini kaldirmis, oglu izine basmis.
-------------------------------------------
-----------------------------------------
-----------------------------------------------
----------------------------------
-------------------------------------------------
----------------------------------------------
Bibi çinê bi Pîrêki û hirî çî ya bî. Lacêki, beronêki û mergêka ya bî. Beron yî waþtêni tenîya þo tewer semê ki bero, biko monê merga Pîri. Rocêki ki beronî monê mergey di xu þa erd. O roc Pîri lacê xu ra va, ki we þo beronî monê merga Pîra ra vejo tewer. Wexto ki tut þi tewer, monê mergey, beronî lingê xu þa erd û qiloçên xu da tutî ro, tut nûþro û dest bi bermayîþ kerd.
Arweþêki bi lengayîþ am ...e, va:
-Ti çirî bermenê, tuto?
- Ez bermena semê ki ez nêþkena beronî merga Pîra xu ra vejî tewer. Arweþ binêki venet û bi kêf va:
- Ez’û hettê to bikî, ez eno îþ hal kena. We zî hetê beronî ra va þi, semê ki beronî biro.
Feqet beronî serê raye di lingê xu þa erd, arweþ zî serê çeyîrî di nûþro û dest bi bermayîþ kerd. Luyêki zî amî. Binêki winîya arweþî ra û va:
-Ti çirî bermenê, arweþo?
-Ez bermena semê ki tut bermeno.
Heke ti min ra bawer nêkenê bê bi çimonê xu vîni. Tut ho haje di. Luyi tutî ra va:
-Ti çirî bermenê, tuto?
-Ez bermena semê ki ez nêþkena beronî, merga pîra xu ra vejî tewer.
-Ez’û hettê to bikî, luyi va û kotî raye ser semê ki beronî monê mergi ra vejo tewer. Feqet semê yî zî hol nêþi. Beronî qiloçê xu da ya ro zî û ya zî cadi nûþtiro û berma. Vergêki zî ame û va:
-Ti çirî bermena, luyê?
-Ez bermena semê ki tut bermano.
-Ma ti çirî bermenê tuto?
-Ez bermena semê ki ez nêþkena beronî merga Pîra xu ra bikî tewer. Ez´û hettê to bikî, ez ha, vergî va û serê rayi di nûþro semê ki beronî biro. Feqet beron hettê yî ra þi û we zî nûþro û berma. Heþêki zî ame. Heþî va:
-Ti çirî bermenê, vergo?
-Ez bermena semê ki arweþ bermeno.
-Ma ti çirî bermenê, arweþo?
-Ez bermena semê ki tut bermeno.
-Ma ti çirî bermenê, tuto?
-Ez bermena semê ki ez nêþkena beronî merga pîra ra vejî tewer. Ez´û hettê to bikî, ez va heþî û kotî raye ser semê ki beronî biro. Feqet beronî serê rayi di lingê xu þa erd û qiloçên xu kerd berz û hettê heþî ra þiyî (þi) ra ame û heþ cadi nûþro û berma. Dijêki zî monê koxê kergon ra vejîya tewer, ame. Yî va:
-Ti çirî bermenê, heþo
-Ez bermena semê ki verg bermeno.
-Ma ti çirî bermenê, vergo?
-Ez bermena semê ki luyi bermena.
-Ma ti çirî bermonê, luyê?
-Ez bermana semê ki arweþ bermeno.
-Ma ti çirî bermenê, arweþo?
-Ez bermena semê ki tut bermeno.
Dije ame verê hemini û va:
-Ez wazena þima hemini bermayîþ ra xelas bikî. Ez êþkena bi postê (çerm) xu þima hemini bermayîþ ra xelas bikî. Ez Dije, Dejo pîl a. We kot þi, þi xu serê boça beronî naro, beronî terse, pil da xu, beron gina erd ro û zê topî bilêrî. O roc ra pê hindî beron nêþi monê merga Pîri. Çirî beron DEJÎ (jûjî) ra terseno.
----------------------------------------------------------
Maylım u noskar Mehmet MÜKAN
Çımê grameri Dr. Z. Selcan ...
Grammatik der Zaza-Sprache (Gramerê Zonê Zazaki)
Zazaca Alfabe (Alfabê Zazaki)
Qesê ke zeṙê sınıfe de rew rew vaẓinê:
Ma ve xêrdi! Merhaba! (günün her saatinde söylenebilir)
Xêr ve sılamet! Merhaba! (selam alan kişi söyler)
Bıwane! Oku!
Tı bıwane! Sen oku!
Sıma bıwanê! Siz okuyunuz!
Kami wend? Kim okudu?
Kam waneno? Kim okuyacak?
Nıka ez wanen. Şimdi ben okuyorum.
Gos dê! Dinleyiniz!
Bınose! Yaz!
Bınosê! Yazınız!
Tı vaze! Sen söyle!
Nıka sıma vazê! Şimdi siz söyleyiniz!
Tı pers ke! Sen sor!
U cüav bıdo! O cevap versin!
Nıka sıma qesey bıkerê! Şimdi siz konuşun!
Herfe ve herfe vaze! Harf harf söyle!
Çeku ve çeku vaze! Hece hece söyle!
Derse Zazaki
Tema Ho nas kerdene daene
Hedef 1. Ẓüyê de bini nas kerdene mısenê.
2. Waxto nıkaen de fiilu ve zamirunê saxışi u zamirunê perşi u zamirunê
nisani ra mısenê.
Mudet 40’+40’
Derse de:
1. Maylım sıfte ho dano naskerdene
Namê mı Memedo, ez Keysu raune, Gazıke de nisen ro, maylımê Zazakiune.
Ala niadime Xeyzane ve Ẋezale ra çı qessey kerdo:
Xeyzane ve Ẋezale ra
Ma ve xêrdi! - Xêr ve sılamet!
Namê to çıko? - Namê mı Ẋezala.
Tı koti rawa? - Ez Xozat raune.
Koti nisena ro? - Xozat de nisen ro.
Tı çond seṙi dera? - Ez des u çor seṙi derune.
U kamo? - U Qemero.
A kama? - A Sewliya.
İ koti nisenê ro? - İ ki Xozat de nisenê ro.
2. Nıka sıma ẓê Xeyzan u Ẋezale zumıni ra pers kerê, cüav bıdê.
Zamirê saxışi (şahıs zamirleri)
Halê nominativi Halê oblikuşi
ez ben mı(n) ben, beni, bana
tı sen tu/to sen, seni, sana
u o (eril) ey o, onu, ona (eril)
a o (dişil) ae o, onu, ona (dişil)
ma biz ma biz, bizi, bize
sıma siz sıma siz, sizi, size
i onlar ine/inu onlar, onları, onlara
Kopula :
Ez ….une ben ….im
Tı ….a sen ….sin
U ….o o ….dur
A ….a o …dur
Ma …me biz …iz
Sıma …ê siz …siniz
İ …ê onlar …dır
Ez Xozat ra-une. Ben Xozatlıyım.
Ez Xozat de nisen-(une) ro. Ben Xozat’ta oturuyorum.
Tı koti ra-w-a? Sen nerelisin?
Herfa “w”y ṭa de herfa giredaişia.
Negasyon
Negasyonê kopula eve “ni-“ benoEz ni-une. Ben değilim. Tı ni-y-a. Sen değilsin. Herfa “y”y ṭa de herfa giredaişia.
Yê fiilunê binu eve “nê-“ benoEz Xozat de ronênisen-(une). Ben Xozat’ta oturmuyorum.
Tema sero guenais:
A. Cüavê na qesu, ẓê misalê vırêni bıdê.
1.Namê inu çıko? (Qemer, Ẋezale)
Namê ey Qemero, namê ae Ẋezala.
2.Namê ae çıko? (Xeyzane)
…
3.Namê ey çıko? (Weli)
…
4.Namê sıma çıko? (Memed, Hemed)
…
…
B. Cüavê na qesu, ẓê misalunê vırênu bıdê.
1.Nu Qemero? (Xıdır)
Nê, u Qemer niyo, u Xıdıro.
2.Na Xeyzana? (Xeyzane)
Heya, a Xeyzana.
3.Nu Mursao? (Memed)
Nê, ………………………
4.Na Vilıka? (Çiçege)
Nê, ………………………
5.Nu Aliyo? (Ali)
Heya, …………………..
6.Nu Sılemano? (İvraim)
Nê, ……………………………
Qesey
Qese
Qesê perşi
Namê mı Xeyzana.
Ez Mamekiye de nisen ro.
Nu Weliyo.
Na Sewliya.
Ni Qemer ve Xıdıri raê.
Namê to çıko?
Tı koti nisena ro?
Nu kamo?
Na kama?
Ni kamiê?
Namê to Xeyzana?
Tı Mamekiye de nisena ro?
Nu weliyo?
Na Sewliya?
Ni Qemer ve Xıdıri raê?
Zamirê nisani yê halê nominativi (nominatif hal işaret zamirleri) :
nêẓdi düri
nu bu (eril) u o (eril)
na bu (dişil) a o (dişil)
ni bunlar i onlar
Mektuva Horiye
Olvoza dılaliye Vilık
Namê mı Horiya. Ez des seṙi derune.
Moa mı Zazawa. Namê ho Gewera. Namê piyê
mı Ḳaliyo. Bıraê mı ses seṙi dero. Namê ey ki
Weliyo.
Bımane weşiye de.
Horiye
C. Mektuva ke Horiye Vilıke rê rusna bıwanê, cüavê qesunê cêrenu bıdê.
1.Horiye çond seṙi dera?
2.Maa Horiye kamıẓi mıleti rawa?
3.Namê maa Horiye çıko?
4.Namê piyê Horiye çıko?
5.Namê bıraê Horiye çıko?
6.Bıraê Horiye çond seṙi dero?
İzafê namu:
Bıraê Xıdıri Waa Horiye
Piyê Xıdıri Maa Horiye
D. Cüavê na qesu bıdê. Ẓê misalê vıreni hurendia namu de zamiru cı kerê.
1.Ẋezale çond seṙi dera? (14)
A des u çor seṙi dera.
2.Horiye çond seṙi dera? (10)
3.Xıdır çond seṙi dero? (15)
4.Qemer çond seṙi dero? (11)
6. Sewliye çond seṙi dera? (8)
Morden u hesav kerdene
0 sıfır
1 zu 11 des u zu
2 dı 12 des u dı
3 hirê 13 des u hirê
4 çor 14 des u çor
5 ṗonc 15 des u ṗonc
6 ses 16 des u ses
7 hot 17 des u hot
8 heşt 18 des u heşt
9 new 19 des u new
10 des 20 vist
(3+8) Heşt ame hirine ser çı kenê? - des u zu. (11)
(Hirê, ame ser heşt)
(4-2) Çorine ra dı veẓiay çı maneno? - dı. (2)
(7x2) Hot reê dı çı kenê? - des u çor. (14)
(15:3) Des u ṗoncine de hirê çond reê estê? - ṗonc reê. (5)
+ (ame ser, amey ser)
_ (veẓiya, veẓiay)
x (rae, reê)
(de, zeṙê … de)
30 hirıs, 40 çewres, 50 ṗoncas, 60 şêşt, 70 hotay, 80 heştay, 90 neway, 100 se
c, ç, z, ẓ
Zazakiyê cori de ni herfi vokalunê bariu ra avê benê bari:
ca cia yer ayrı
çı çi ne eşya
sa şia şah siyah
zare ẓiare zayıf ziyaret
“s” ve “ẓ”y ra zerê qeşi de taê herfunê bêvengu ra avê ki yenê :
heşt nêẓdi
şêşt dıẓdi (dızdi ki vaẓino)
ṗoşti
r/ṙ
pere : peṙe para sayfa, kanat
tore : toṙe töre ağ
mere : meṙe mera fare
bor : boṙ sarışın sürülmemiş tarla
ḉ, ḳ, ṗ, ṭ
Ni herfi Zazakiyê cori de teyna çekuy verde estê
ḉem çay, ırmak
ḳalık dede
ṗepug ibibik
ṭüye baykuş
Qesê pêrabestey zeṙê na qeydi de niyê :
darḳurtık ağaçkakan
asma pıṙṗoncêse dolunay
k, g
Ni herfi taê feku de “e” ra avê ẓê yê Tırki bari telafuz benê:
ke-
kes kimse
kel teke
hama “e”o peen ra avê nê:
keke pire
pukeleke hortum
ge-
gez sakaul
gem gem
hama “e”o peen ra avê nê:
gozege düğme
ṗizange eşek arısı
ABC
A a asme
B b balişna
C c cıle
Ç ç çım
Ḉ ḉ ḉem
D d dest
E e eskıze
Ê ê dês
F f fek
G g gos
H h hak
I ı sıt
İ i iştiri
K k ko
Ḳ ḳ ḳalık
L l lınge
M m muriye
N n nire
O o ostor
P p poṙ
Ṗ ṗ ṗepug
Q q qılancıke
R r ri
Ṙ ṙ seṙe
S s sane
Ş ş şiye
T t tiẓi
Ṭ ṭ ṭüye
U u ustıne
Ü ü lüye
V v verg
W w ware
X x xal
Ẋ ẋ ẋızık
Y y yaẓiye
Z z zarance
Ẓ ẓ ẓiare
Lista qesu:
name ad
çı ne
çık ne
koti nerde
ra -den, -dan, burda -lı, -li
ronistene oturmak, ikamet etmek
Nisen ro. Oturuyorum.
çond kaç
seṙe yıl
de -de, -da
heya evet
ya evet
nê hayır
mae anne
pi baba
ho kendi
… eve … ra iki ismi biribirine bağlar, ile
Waxto nıkaen de fiil (şimdiki zamanda fiil çekimi)
Yê mastarê fiilunê Zazaki zu pencê ho, zu ki koka waxtê ravêrdi esta. Sufiksê mastari ‘-en-e’ ke dariya we, pey de koka waxtê ravêrdi manena:
Sufiksê waxtê nıkaeni ‘-en-‘o.
Waxto nıkaen eve na formıl vıraẓino ‘pencê fiili’ -en- ‘sufiksê saxışi’
mastar koka waxtê ravêrdi koka waxtê nıkaeni koka konyunktivi
ro-nistene nis-t- nis-en- -nis-
ronistene U nist ro. U niseno ro. (ke) (u) roniso
oturmak O oturdu. O oturuyor. otursa
(ez) nis-en-(une) ro
(tı) nis-en-a ro
(u) nis-en-o ro
(a) nis-en-a ro
(ma) nis-e(n-i)me ro
(sıma) nis-en-ê ro
(i) nis-en-ê ro
Derse Zazaki
Tema Ho nas kerdene daene
Hedef Namê mılxutê zeṙê çêi u namê lêzumu mısenê.
Mudet 40’+40’
A. Na parço cêren wanino.
Ap Xıdır ho dano nas kerdene
Namê mı Xıdıro. Ez Pilvank raune. Ma ra vanê çê Hesenê Dewreşi. Ez lazê Hesenê Dewreşiune. Muxtarê a dewune. 82 seṙi derune. Zu bıraê mı, ṗonc ki waê mı estê. Wairê ses domonune. Hirê lazekiê, hirê çênekiê. Dı lazeki zeweẓiyê, zu ki çêneke zeweẓiya. Hirê ki hona ozeviê. Ṗonc tornê mı estê. Lazekê pili ra dı domoni estê, lazekê qıẓi ra ki hirê estê.
Lista qesu:
vatene demek, söylemek
çê ev, aile
laz erkek evlat, erkek çocuk, oğul
muxtar muhtar
seṙe yıl
bıra erkek kardeş
wae kız kardeş
estene var olmak
wair sahip
domon çocuk
lazek erkek çocuk
çêneke kız çocuk
zeweẓiyaene evlenmek
zu ki bir de
hona daha, henüz
ozev bekar
torn torun
pil büyük
qız küçük
B. Parçe ke waniya, na qesê cêreni pers benê :
1. Ap Xıdır koti rao?
2. Çı kar keno?
3. Lazê kamio?
4. Çond seṙi dero?
5. Çond bıraê ho estê?
6. Çond waê ho estê?
7. Çond domonê ho estê?
8. Çond lazê ho zeweẓiyê?
9. Çond çênê ho zeweẓiyê?
10. Çond domonê ho ozeviê?
11. Çond tornê ho estê?
------------------------------------------------------
Zazaki de namey:
Zazaki de namu de neyreni u maykekeni esta. Namê maykeki ẓêde eve “e” qedinê. Na “e”ê maykekeni eve qewete telafuz nêbeno. ...
Mulxutê zeṙê çêi:
(zeṙê çêi de çond teney ke pêseroê pêro mulxutê zeṙê çêiyê)
pi mae
ap amıke
ḳalık dêke
torn torne
bıra wae
veyve (ciniya bıray, ciniya api)
Lêzımi (nast dost):
xal xale
dereza derezae
wereza werezae
kewra kewrae
mısaiv mısaive
Kar ra gore namey:
muxtar muxtare
maylım maylıme
evkat evkate
doxtor doxtore
televe televiye
mendis mendise
mamur mamure
sofer sofere
C. Dıma na qesê cêreni pers benê:
1. Namê to çıko?
2. Tı koti rawa?
3. Koti nisena ro?
4. Çı kar kena?
Dersa çêi:
Eve zu paragraf ho nas kerdene dê.
Formê xeylêni
Formê xeylêni de ferqê neyr u maykeki çino.
Sufiksê formê xeylêni yê halê nominativi “-i”o sıst, ya ki “-y”o sısto. Namê maykekiê ke eve “-e” qedinê, sufiksê xeylêni ke guret, na “-e” gıneno waro.
Sufiksê formê xeylêni yê halê oblikuşi “-u(n)”o qewetıno. Na sufiks taê feku de beno “-o(n)” ya ki beno “-a(n)”.
Zukek Xeyle
Nom. Nom. Obl.
______________________________________
Neyr
ḳalık ḳalık-i ḳalık-u(n)
ap ap-i ap-u(n)
xal xal-i xal-u(n)
çü çü-y çü-u(n)
ko ko-y ko-u(n)
lê lê-y lê-u(n)
bıra bıra-y bıra-u(n)
Maykek
ma-e ma-y ma-u(n)
wa-e wa-y wa-u(n)
lü-y-e lü-y lü-u(n)
____________________________________
Namê ke eve “-i” qedinê:
Namê ke eve “-i” qedinê, formê xeylêni yê halê nominativi de na “-i”yê ho maneno. “-i”yê xeylênio ke yeno na “-i” ser, vıleşino ro.
Zukek Xeyle
Nom. Nom. Obl.
______________________________________
n. pi pi pi-u(n)
zoni zoni zoni-u(n)
m. kardi kardi kard-u(n)
derẓêni derẓêni derẓên-u(n)
_______________________________________
Erzala Vilıke
Mudırê talim terviay rê
MAMEKİYE
Namê mı Vilıka. Ez new seṙi derune. Son mektevo vırên sınıfa
çorine. Ez hona domon viune, piyê mı ve maa mı ra zumıni
caverdo. Nıka maa mı mı kena weiye. Zu waa mı, zu ki bıraê
mı esto. Wazon ke mı rê ki burs veẓiyo. Ṗoştia dewlete ke nêvo
ez nêşkin bıwanine.
07.10.2011
Vilık Polate
Lista qesu:
erzale arzuhal, dilekçe
mudırê talim terviay milli eğitim müdürü
rê -e, -a, için
mektevo vırên ilkokul
zumıni caverdaene ayrılmak
nıka şimdi
weiye kerdene bakmak, beslemek
wastene istemek
veẓiyaene çıkmak
ṗoşti sırt, yardım
dewlete devlet
wendene okumak
A. Sıma ki ẓê misalê cêreni erzale ra gore qesu pers kerê.
1. Vilıke sona kamıẓi mektev? Sona mektevo vırên.
Derse Zazaki
Tema Hal dem pers kerdene
Hedef Hal dem pers kerden u xatır wastene mısenê.
Mudet 40’+40’
“Ma ve xêrdi, weşiê, rındiê, çıturiê?” eve na qese televey motive benê. Dıma diyaloẋo cêren wanino.
Xıdır ve Ẋezale ra
X. Ma ve xêrdi Ẋezal!
Ẋ. Xêr ve sılamet bıra!
X. Se kena rında?
Ẋ. Rındune, tı wes vê! Tı çıturia?
X. Ez ki rındune, tı wes vê!
Ẋ. Kata sona?
X. Son çarşi. Xatır ve to!
Ẋ. Oẋır vo!
Araze kerimeZazakiyê cêri de eke hermete viye, vanê “Tı se kena?”, eke cüamerd vi, vanê “Tı se kenê?”
Nıka sıma hal demê zumıni pers kerê.
Hurendia qesunê corênu de eve na qesunê cêrenu ki zu diyaloẋ bınosê, hal demê zumıni pers kerê.
Çıturia, wesa, rında? - Tı wes vê. Tı ki wesa rında?
Wesa, rında, çıturia? - Haq raẓi vo. Tı ki wesa, rında?
Se kena, wesa, rında? - Helmo ma de, tı wes vê. Tı ki wesa, rında?
Kopula eve sıfatu ra :
wes sağ, sağlıklı
ez wesune ma weşime
tı wesa sıma weşiê
u weso i weşiê
a wesa
dewız köylü
ez dewızune ma dewıẓime
tı dewıza sıma dewıẓiê
u dewızo i dewıẓiê
a dewıza
Sıma ki na qesunê cêrenu ẓê corêni eve kopula ra bınosê.
(rınd /iyi, cênc/genç, nêwes/hasta, pêrsan/rahatsız)
Telefon de:
Telefon cınino, cinia Ap Ali sona cêna:
C. A. Yeo!
A. U. Ma ve xêrdi veyvê! Ezo, Usıv.
C. A. Xêr ve sılamet bıra!
A. U. Wesa, rında?
C. A. Tı wes vê bıra, rındune. Tı se kena, rında?
A. U. Ez ki rındune, tı wes vê. Veyvê, Ali çê dero?
C. A. Nê, bıra. Şi kar.
A. U. Eke ame, sılamê mı cı rê vaze, vaze reê mı rê telefon kero.
C. A. Ya, van.
A. U. De xatır ve to!
C. A. Oẋır vo!
Lista qesu:
Yeo! Efendim!
nê hayır
ya evet
heya evet
telefon kerdene telefon etmek
têl rakerdene telefon etmek
Ey rê têl rakerê! Ona telefon edin!
têl daene telefon etmek
Ae têl da. O telefon etti.
kerdene yapmak, etmek
rakerdene açmak
têl tel, burdatelefon
şiyaene gitmek
şi gitti
kar iş
Fiili
mastar koka waxtê ravêrdi koka waxtê nıkaeni koka konyunktivi
zeweẓiyaene zeweẓ-i-ya- zeweẓ-i-n- -zeweẓ-i-
fiilê bêqeydey:
mastar koka waxtê ravêrdi koka waxtê nıkaeni koka konyunktivi
vatene vake, va-(t)- va-n- vaz-
şiyaene şi-y-a- so-n- şêr-
Derse Zazaki
Tema Çımê bonu, mal u gay
Hedef 1. Namê çımunê çêi mısenê.
2. Namê heywanunê çêi mısenê.
Mudet 40’ + 40’
1. MotivasyonBonê ma wertme u dı odê qıẓiê. Bonê Ap Xıdıri çond çımeê, mal gaunê ho keno koti, bıwanime.
Çê ma
Çê ma çımo ẓü oda meymanuna, zu bonê çêiyo, cao ẓü ki çilaro. Verde çardaxe esta. Cao ke çê tedero bonê çêiyo. Çilar de qatıẋ name ro, qavunê uwe name ro, legana noni te de name ro, te de sıt amê keme, do tede name ro, çiyê werdene te de name ro, te de non pozeme.
Memisxane çine vi, şiyêne deru de, peê daru de veẓiyêne tever. Ez ke biune muxtar, mı tevera meymanu rê memisxane vırast. Teneke ki mı kerdêne pıṙê uwe, eve ḳantola lewe de nêne ro.
Hurendia rovari
Hurendia rovari ciara. Te de rovar kenê. Kıncu şünê, uwe kenê ho ro.
Axura ma
Mereka ma ve axure ra 5 metroy bonê ma ra düriê. Mı axure bırna ra, heto ẓü gau keme cı, heto ẓü ki mali. Mali ke za, bıẓêku rê koz vırazeme.
QeseykerdoẋXıdırê Hesenê Dewreşi
Lista qesu:
çıme göz, bölüm
ẓü bir, biri
oda oda
meyman misafir
bon ev
çê ev, aile, ev içindeki eşyalar
çilar kiler
verde önde
çardaxe çardak
qav kap
legane legen
uwe su
sıt süt
amên süt mayası
non ekmek
potene pişirmek
ca yer
çi eşya,
werdene yemek
çiyê werdene yiyecek şeyler
tever veẓiyaene burdatuvalete gitmek
memisxane tuvalet
ḳantol kutu
lewe de yanında
rovar çamaşır yıkama ve banyo yapma
ronaene indirmek
kınce elbise, çamaşır
şütene yıkamak
uwe ho ro kerdene yıkanmak
axure ahır
mereke samanlık
düri uzak
rabırnaene ayırmak
het taraf
mal davar
ga öküz
zaene küçük ve büyük baş hayvanlar için doğurmak
koz koyun ve keçi yavruları için ayrılan yer
vırastene yapmak, inşa etmek
mendene kalmak
est biyaene
est-o vardır
est-a vardır
estê vardırlar
Yê ma dolavê noni esto, zu ki makina kıncu esta.
Hirê ki odê ma estê.
çine biyaene
çin-o yoktur
çin-a yoktur
çin-ê yokturlar
Dolavê ma çino.
Yê ma makina kıncu çina.
Oda domonu ve oda meymanu ra ki çinê.
Parçe ra gore perşi:
1.Çê Ap Xıdıri çond çımeê?
2.Qatıẋê ho koti nanê ro?
3.Qavunê uwe koti nanê ro?
4.Doê ho koti amên kenê?
5.Nonê ho koti pozenê?
6.Mereka ho ve axura ho ra, bon ra çond metroy düriê?
Cüavê na qesu ki bıdê:
1.Çê sıma de çond çımey estê, namu vaze.
2.Sıma nonê ho koti pozenê?
3.Ardu koti de mir kenê?
4.Çiyê huyê werdene koti nanê ro?
5.Qavunê ho koti nanê ro.
6.Sıma mali kenê weiye?
7.Gomê sıma esto, çino?
Waxto nıkae (Praesens):
men-d-ene intranzitiv
man-en-
ez man-en-(une)
tı man-en-a
u man-en-o
a man-en-a
ma man-e(n-i)me
sıma man-en-ê
i man-en-ê
2. Bonê çê Ap Qemeri çond çımeê, Ap Qemer mal gaunê ho, kergunê ho keno koti, bıwanime.
Bonê maê dewe
Çê ma de dünıke esta, çılar esto, hirê odê ma estê. Ẓüye yê meymanuna, ẓüye cılu tey name ro, ma ki tey kuma ra, ẓüye ki domoni tey kunê ra. Zu ki wertme esto.
Dünıke de qatıẋ name ro, zu ki te de non pozeme, qavu tey name ro.
Ondêl, odawa ke cılu tey name ro ae dero. Ondêli sero xaşiu, galu, çüalu name ro. Cılu galu sero name ro, çarsefe dame pı ra.
Gome
Gomê ma dı çımeê. Çımê gau, çımê ki mali ve miyu ra têwerte de keme cı. Qatır ve gauna zeṙê zu çımi derê.
Omnoni mali gau tevera keme goṙe.
Kozıkê kergu
Kergu keme cı. Taê kergu rê kozık nêvırazenê, axure de cı rê taṙe vırazenê, kergi nisenê taṙe ra
QeseykerdoẋḲurvarık ra Qemerê Aliyê Sılemani
Lista qesu:
dünıke mutfak
cıle yatak
tey burda, içinde
rakotene yatmak
wertme salon
qatıẋ (ron, ṭoraq) yağ ve çökelek
ondêl üzerine zahire çuvalları, onların üzerine de yatak konan hafif yüksekçe yer
çarsefe çarşaf
pı ra daene üzerine örtmek
zeṙe iç, içeri
têwerte de iç içê
gome küçük baş hayvanların barındığı kapalı yer
qatır katır (erkek)
tever dışarı
tevera (tever ra) dışarda
goṙe ağıl
kozıkê kergu kümes
Araze kerineAp Qemer “non” nê, “nu” vano, mı “non” nost ke, kes ẋelet nêşêro, eke her wendoẋ ret fam kero.
Parço corên ra gore perşi:
1.Çond odê çê Ap Qemeri estê?
2.Çê Ap Qemeri dünıka ho de çı nanê ro, tey çı kar kenê?
3.Ondêli sero çı nanê ro?
4.Cılunê ho çınay sero nanê ro?
5.Cılunê ho çık oncenê cı?
6.Gomê ho çond çımeyo?
7.Kergunê ho kenê koti?
Namê mal gau :
neyr maykek
bızame bıze (keçi)
kel karpeşi (keçi yavrusu, üç yıllık)
keleze karike (keçi yavrusu, iki yıllık)
tusk tuske (keçi yavrusu, altı aydan sora)
bıẓêk bıẓêke (keçi yavrusu, altı aya kadar)
ga manga
olonçi nalegae (inek yavrusu, 4 yıllık)
boẋe nale (inek yavrusu, 3. yılda)
mozık mozıke (inek yavrusu 2. yılda)
guk guke
------------------------------------------------------------------
la sinagı xoriya
rında mı beşn bariya
vazdeko sera geyrena
derdé mıré dariya
...
vernédana wesari
tı vılıka hennari
mıré heremné şari
çım zengı ,lewi suri
bé bıgeyrım alemi
nazi mekı zalımi
mo to söz mı medayé
burwey siyay qelemi
zeriya mı biya zaf teng
zey marda kor küffena
mıré sukı biya veng
zey meşka dow şanena
zey pıxeri veşena
doré sıskı bışımi
mıré kı kimnékena
la sinagı honıka
mıré qahr u qotıka
rındeka mı şenıka
telizo siyawa miçıka
https://www.facebook.com/profile.php?id=100005209358794&fref=tl_fr_box
Sayfa - 3 : >>>>> http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_3.htm
Sayfa - 5 : >>>>> http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_5.htm
Bugün 37515 ziyaretçikişi burdaydı!
|
|
