Hesirê çiman dê aqıl esto. (mıntıqa Çolig)
Göz yaşında akıl vardır.

Deste cineke ra xesil est zi, a cinek rında. (mıntıqa Çolig ,Palo, Xarpet, Diyarbekr)
Kadının elinde xesil varsa, o kadın güzeldir. ...

Hesirê çiman ra aqil bigire. (mıntıqa Çolig)
Göz yaşlarından akıl al.

Çimê hesirinî zaf, rayerê xeripnayan akerdêne. mıntıqa (mıntıqa Çolig)
Çokça göz yaşları soruna yol acar.

Keseki rê mevac rındo,ar vıcêno ke xod şıkêno.
Kimseye iyi deme, kötü çıkar mahçup olursun.

Akıl ebe perura neroşûno. (mıntıqa Çolig)
Akıl para ile satın alınmaz.

Astor mayine xo şılasneno
At, tayını tanır.

Awe ki bi weng sona cıra biterse.
Sessiz akan sudan kork.

Awa ke şonaye lıim ni tepşena.
Süreklilik göstererek akan su kir tutmaz.

Awa ke şına, sopa xo zi roternena.
Akan su akacağı kulvarıda aşındırır.

Her çı zano wenca buro
Eşek ne bilir yonca yemesini.

Siya grane hurenda xo ra nê luwena.
Ağır taş yerinden oynatılamaz.

Wa vırar de bo wa serê xırar de bo.
Kucağında olsun, varsın çuvalın üstü olsun.

Leyrekê mari bê zıyêr nê beno
Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz.

Eka tîja ser siwayî ra feyde nêgirewt, tîja shanî ra feyde chîn o. (mıntıqa Çolig)
Sabah güneşinde faydalanmasan akşam güneşinin faydası yoktur.

Mîrchika têshan rê mar zî awo ano. (mıntıqa Çolig)
Aç kuşa yılan su verir.

Dımê kutik eştto kalıb, hazar serre kalıbra vetto, eyne dımê kutika (mıntıqa Çolig)
Köpeğin kuyruğunu kalıba sokmuşlar bin yıl sonra çıkarmışlar yine köpek kuyruğuymuş.

Nalbendon astori nalnen kesoniz ver deridi penci xu kerdin berz.
Nalbantlar atları nallarkel dere kenarında kaplumboğalarda ayaklanı kaldırırmış.

Dosté pi u kali, laceki ré miraso.
Babanın dostu lafları, oğlunun miras.

Merdena here kutiki ré bena veyvi.
Eşeğin ölümü köpeğe düğün olur.

Firsend her tim dest nékuno.
Fırsat her zaman ele düşmez.

Eşeğin arpası pişmez.
Cewê herî nêpêsheno.

Kutik payna linga kutiki nékano.
Köpek basmaz ayağına köpeğin.

Altın dışkının içinde olsada yine altındır.
Zerd mîyon gî de bo zî hîna zerd o.

Kutik bimiro vergan rê roşan beno .
Köpek ölürse kurda bayram olur.

Kutikê şiwanî bimiro vergi roşan kenê.
Şoban köpeği ölürse kurt bayram yapar.

Herî têşan beno ser awe û têşan ano..
Eşeği suyun üzerine susuz götürür susuz getirir.

Adir vatene ra, fek névéseno.

Senik vacé, zaf gos serné.

Mordemo ke deyn ra terseno, gereke çeveré girs ra mékero.

Teneko tal veng veceno.

Mordemo cefa neanita, qedré sefa nezano.

Comerd vané mali ra kené, egit vané cani ra kené.

Kutiké teveri, hesaré çeyi nébeno.

Vesan vano: " Mird nében " , Mird vano: " Vesan nében "

Sergovendi veyvé ra, domani kayira aciz nébené.

Daré çıxa derg bena bıboki, ca ra néresena asmen.

Cawo ke koyi çine bi, tum xo ko vineno.

Alim xo vira keno, qeleme xo vira nékena.

Kilito zernén her çeveri keno ya (ra).

Mangaya ke hebe zengıla vindi nébena.

Seré koyi ra mij kemi nébeno.

Hebe torbé tali asroré néna péguretene.

Merdené ré çaré çino.

Qiymeté xortıné, demé kalbiyayeni de eno zanıtené.

Vaceke asmen de veyve esto, ceni nerdugan nané ro.

Mordemo ke hebé roj çila fisté ta, sandé tari de maneno.

Kamci roje sand nébiyo.

Her rındeké qusuré de xo esto.

Paléyo xırab verva sandi zeredejan céno.

Xebera xırabé rew bena vıla.

Qantıre ra pers biyé: " Piyé to kam o ", Vato: " Xalé mi astor o "

Keş nekuno, mezela keşi.

Qoçé berani berani ré bar niyé.

Ju yo ke Heq'ira néterseno, cıra biterse.

Mordem ke si meymantiya cinawiri (vergi), gereke kutiké xo, xo de bero.

Leylegé ki teyr say kena, amnani ena zimistani sona.

Kami ke tuye vayi kerdo, tuye ru(ri) ye xo kerdo.

Kari ra méterse wa kar to ra biterso.

İnsan kal beno, zerri kal nébena.

Merdimo zureker çhimanê xo ra belîyo.

(Mıntıqa Çolig)

Adir û barût yo ca d’ niben.
Aqil dinya wen.
Aqil emir id nû, ho sari d’.
Aqil gird, yo dinya gird a.
Aqil pê pero niroşyen.
Astor û qatîr yobîno gên, her bîn ligon id şin.
Awa vinetî bûy dona.
Awa vinetî ra bitersên!
Bi yo gul wusar niben.
Bon dayî ra, kêna bîg.
Cinî hol îson kena wezîr, cinî xirav îson kena rezîl.
Cinî xirav keyi kena xirav.
Çi rê cinî rî mehewi, ti hes ken se zarê xwu d’ hes bikir.
Çow nivon mast ma tirş o!
Çow qismet çow niwen!
Dara wuşk dara terni z’ xo wa veşnena.
Deger zerd zerdçî zon.
Dost ewil duşmen niben.
Eg merdim aqil se xwu ken raşt, hama aqil don merdîm.
Emir legleg bi leqleq şîn.
Gejî r’ her roj roşon.
Goşt û negi yobîno ra nibên.
Hebê xelî gêrena gêrena qulikê arî ra şîna war.
Her ca d’ yo bon viraz.
Her şewi yo rojî ci esta.
Her weşî d’ yo qusur hest.
Heton maşa vineti wa dêst xwu meber adir!
Hezar ti wazên, yo ti ben.
Holî vîn nibena.
Homa yo ber gên yo ber ken a.
Înson çi bonc se zon xwu ra honcên.
Înson pîr ben zarrî pîr niben.
Kar xwu meverd sêr siwey, şomê xwu verd.
Kêna aşik xonim nîbena.
Kênê mi ez to ra vona, vêwê mi ti beşnaw.
Kerra cê xwu d’ giron a, lêr bî, şina.
Kom wen, kom seyr ken.
Kutik goşt kutîk niwen!
Luwa şel her ca d’ gêrena yo zonayî gêna.
Merdim heq zon xwu ra biw se ço nêşken tuwa bikêr pê.
Merdim hol degêr holî zon.
Merdim hol sêr xewer a yen.
Merdim pîl pîl a, merdim qij qij a gêren.
Merdim yo hew yen dinya.
Mird hal weşonî ra fom niken.
Misafîr pê qismet xwu wa yen.
Nefs nefs, ti ez kerd hefs!
Non bîsol niwerên!
Pê pers şîn Qers.
Qala weş mar quli ra vejen tever.
Qelb şikîya faydi niken!
Ron aşiko bîw zêd, sawen qenê xwu ra.
Sare to nidejen, nişte meker!
Say honyêna sayi ra, bena sûr.
Saya weş, barê heş.
Ser key id keyi niben!
Sot dawul dûr ra weş yen.
Ti çiqa gî tiyodê endêk bûy donû.
Ti merdim xirav ra bigeyr se xirav ra şin.
Ti raştiv se xayîn belê xwu vînen.
To çita romit ay çînên.
Xewerê malay bikir, zê malay mekir!
Yarî bena raşt!
Yo deqa ben, hezar serr pak niben.
Yo merdim şeyto kot qelbi se, bid ci tera birem.
Yo merdim zaf biger se zaf çî zon.
Zon id aste çin û.
Zon leq sari teq!
Zon to ben duşmen to!
Zot bayî qavul ben.
Zurker duşmen Homa yo.

Arêdayox: Tabîb Mîralay Kavarij

--------------------------------------------



----------------------------------------------



----------------------------------------------



------------------------------------------

Na kou ra hirê gay bi. Hirêmêna ki jümini rê jê bıray bi.

Hirê gay bi.
Hirêmêna ki jê jü bıray bi,
Jü şia bi, ...
jü sur bi,
jü ki bor bi.
Verg era dıme nêkutêne,
hes era ser nêkutêne,
Yi pêro-pia pilê na kou bi.
Pileni hêşi destra vêjiay vi,
hewnê sewe cırê çine bi!...

Rozê, hes vejiya ame lewê gaê suri u gaê bori,
vake:
»Ağaênê! Pasayenê!
Sıma pilê na kounê!
Hem wayirê rozu,
hemı ki wayirê sewunê!
Sıma ke na gaê şiay mıdê,
bergê sımara reyna nêvêron ra!
Sıma ke nêdanê mı gaê şiay,
fetelneme jümini ko ve ko ra!

Bıderê mı gaê şiay,
eve mırdiye xorê buri.
Hirêmêna cê'me heq-bıraiye,
na kou ra keme ciraniye!«

Eve dek u duwarao hesê bırri..
Xapneno gaê sur u gaê bori
Gaê şiay de dano pêro,
gındır keno, fino zerê deri.

Gao şia niyadano ke,
gao sur ve gaê bori ra
Qe nêjdi nêbenê,
haê şêrkenê düri ra.
Gao şia qoreno, vano:
»Bırayênê!
Çaê mı teyna caverdanê?
Zeke ma bıray bime!
Çıra hên düri vındenê?
Sıma gos ro hêşi menê,
hes sıma xapneno!
Mıra têpiya cêreno ra sıma,
sıma ki weno!
Bırao ke bıray rê xayinên keno,
o tayna beter mıreno!«
Gao şia hên vano,
bêveng gıneno waro; pa sono...
Hesê bırri niseno ser,
gaê şiay xenekneno.
Kaskeno beno qurnê xo,
eve çêf u ref reqeşino.
Pê baqıliya xo beno sa,
vano mıra berz çino pasa!
Wertêra ke dı-hirê roji vêrenê ra,
reyna vêjino tever,
dota kılamunê xo vano,
yeno gıra gıra:
»Çığaşi wes bi goştê gaê şiayi!
Na raê ki şêri talavê gaê suri!
Bıxapnine hurdêmine,
jümini ra bıkeri düri!
Xorê ser nişi, cigeru zerê ra veji buri...!«

Ta dano 'ra xo Heso bıra!
oncia yêno gıra gıra.
Seke beno nêjdiyê gaê bori,
gao bor vano:
»Heso bıra, ama çıra?«

Hes vano:
»Bıra, bıra!
Ağayêni vazê, layêqê tuya!
Pasayêni vazê, to sera çiniya!
Ağa ki tuya, pasa ki tı `ve xuya!
Tı mırê hem pasawa, hemi ki piya.
Bê bıde mı na gaê suri,
Ey caverde xorê buri,
Serê na kou ra endi kun ve düri
Od bo ke, reyna hetê to ser m'êri!«

Hes gaê bori xapneno.
Gao bor, gaê suri caverdano.
Cıra ke düri sono; gao sur têyna maneno.
Gao sur niadano ke, hes hao dotra yêno,
Xo çarneno, motê gaê bori beno.
Hona famkeno ke; hey wax!
Hesê bırri `ve gaê bori ra qesê xo kerdo jü,
Gao bor hao düri sono...
Dıme ra venga cı dano:
»Bıra çıra mı têyna caverdana?
Hes to xapneno!
To ke teyna menda, rozê ki tu weno!
Bê meso! Hes quwetıno,
mara kês teyna êyde basnêkeno!«

Gao bor gos pa nêkuno, oncino sono derero.
Hes xo kuno ve gaê suri ra, meredneno hardro.
Gao sur ke gıneno waro, gao şia yêno ra çımu ver:
»Bırayênê!...
Sıma gos ro hêşi menê,
hes sıma xapneno!
Mıra têpiya cêreno ra sıma,
sıma ki weno!
Bırao ke bıray rê xayinên keno,
o tayna beter mıreno!
Xo-xode vano, demeke, rew bo herêy bo ki
xayin kerdena xora jêde vêneno!«

Gao sur ke êndi cêser kuno,
hes lımunê xo fino ra zerr u pısıku
Zerr u pısıku zerêde pıskneno.
Gaê suri kaskeno beno antoqê xo,
niseno ro ser mırd weno.

Roze, roza hêştina.
Hes reyna beno tever,
lawıka xo vano:
Çığaşi wes bi goştê gaê şiayi!
Zaf şiren bi zerr u pısıkê gaê suri!
Gao bor hora saf u bomo,
hala reyê dorme ro şêri!
Roê deyi ki bijeri,
mırodê xo hona biyari!«

Hes dorme qolaçan keno,
yêno vıreniya gaê bori.
Gao bor niadano ke,
hesê bırri hao dotra yêno, vano:
»Heso nafa çıko?
Gaê şiay u gaê suri ra
haê kerdi boka to!
Qey, to sond nêwerd ke,
reyna hetê mı ser m'êrê?«

Hesê bırri urzeno pay,
dı lıngu sero kuno kay,
vano:
»Tew, to ki inam kerd ha?
Tı ke baqıl biyêne,
bıraê xo mı dest nêdêne!
Nıka nawa teyna menda...!
Eke şikina, xo bıxelesne mı dest ra!«

Hes vêrdino 'ro gaê bori, dêmdano,
Gao bor niadano ke, zorê xo cı nêsono,
Hona gıneno xoro, ax u wax! keno:
»Na çıke biye, mı've xo dêşti kerde!
Mı fetelnê arde sarê xo serde!
Ez çıtur qan bi, eve qesa hesê tereşi!
Bıraunê xo bêri bıkeri werdê hêşi!«

Xafılde yênê ra çımu ver,
ğeyalê gaê şiay u gaê suri:
»Bêbextêni kêşi rê mal nêbena...!
Kamo ke bêbextêni keno,
mezela xo 've xo dêşti kıneno!«

Gao bor araq' de fataşino.
Qefelino, fırre ra kuno.
Hes niseno ser, eyi ki xenekneno
Çımê xo cadinê, vengê xo bırino.
Hes kaskeno beno antoqê xo,
Ebe na qeyde beno ser mırodê xo.

Roza bine vêjino 'ro gılê kou,
Bêters u bêserm qorreno:
»Na dina ke eve xêğu pırr nêbiyêne,
baqılu çıtur dem u dewran ramıtêne?
Gau ke verva mı phoşti jümini dêne,
mı çıtur hirêmêna pia werdêne?
Aqılê mıno famker ke nêbiyêne,
ez nıka na kou ra geste merdêne!«

Na kou ra hirê gay bi.
Hirêmêna ki jümini rê jê bıray bi
Jü şia bi,
jü sur bi,
jü ki bor bi
Hirêmêna-pia pilê na kou bi.
Vatena hêşi dıma şi,
Jü've jü têdıma qan bi.
Jümini rê xayinên kerde
Peyniye de
pêro-pia hêşi rê bi werde...

-------------------------------------------------------------

wazen wa mınafin kardun
wa bıvarni xemun derdun
nıben be tu ez ri ardun
tiya tiya nıbenaymın
şefeqo zelal sıbaymın ...

delaleke çepaxçura
şireyına rez engura
tı çı rında alışk sura
tiya tiya nıbenaymın
şefeqo zelal sıbaymın

tehen duna tehne duna
ez tu vera el emuna
afate axir zemuna
tiya tiya nıbenaymın
şefeqo zelal sıbaymın

wııllay tura nıvereno
pel nıkeno nıpereno
çowna nıgen ez tu geno
tiya tiya nıbenaymın
şefeqo zelal sıbaymın
zeynebe xu dıma

--------------------------------------------------

Türkçe açıklamalı ZAZACA DILBILGISI
(Zazaca’nın Palu-Bingöl şivesi)

Zazaca’ya olan ilgi her geçen gün artarken, bu alanda her gün yeni bir çalışmayla karşılaşıyoruz. Bu çalışmalar çoğunlukla konusunda uzman olmayan kişilerce büyük bir özveriyle sürdürülüyor. Ama umuyoruz ki, Zazaca da diğer bütün diller gibi dilbilim alanında uzman kişiler tarafından bilimsel bir titizlikle yazılı gramerine kavuş...turulsun, akademik bir gelişme kaydedebilsin. Ancak Zazaca’da verilen bu ilk eserlere haksızlık etmemek gerekir, zira bu çalışmalar Zazaca’nın gelişmesine ilk adım olarak hizmet edecektir.

Bu alanda son çalışmalardan biri ise Harun Turgut’un Türkçe açıklamalı ZAZACA DILBILGISI adlı eseri. On yılı aşkın uğraştan sonra kitap haline getirilmiş bu çalışmada Zazaca’nın Palu ve Bingöl şivesi esas alınmış. Okurlar, Zazaca’nın şimdiye kadar pek az yazılı kaynağı olan Palu şivesi hakkında yeni bilgiler elde edinebilirler. Özellikle dil araştırmacıları için iyi bir başvuru kitabı olarak tavsiye edilir. Öte yandan bu şiveyi konuşanları kendi dillerinde yazmaya özendirirse çok sevindirici olur.



Kitapta konular bir sistem takip edilerek işlenmiş. Belli ki herhangi bir Türkçe dilbilgisi kitabı örnek olarak kullanılmış. Zira Zazaca’daki ismin halleri Türkçe’deki ismin halleriyle açıklanmaya çalışılmış. Ancak ne yazık ki, Altay dil ailesinden olan Türkçe gramer Batı-Irani bir dil olan Zazaca’yı açıklamakta yetersiz kılmakta. Ismin Halleri bölümünde Zazaca’yı 8 halle açıklamaya çalışmış. Oysa Zazaca 3 halden oluşur: yalın, oblik/bükümlü ve çağrı hali. H. Turgut tarafından ilgeçler Türkçe’deki gibi sondan ekli dillerde ismin hallerini oluşturan ekler gibi algılanarak sözcükle bitişik yazılmış. Oysa bunlar ek değil başlıbaşına ilgeç/edat dediğimiz kelimelerdir (ra, ro, rê, de)[1] ve ayrı yazılması gerekir (»dyesun ra«). Yine Kafkas ve bütün Eski Irani dillerinde olan, yeni Irani dillerinde ise Kürtçe, Zazaca, Goranca gibi dillerde mevcut olan Ergatif Hal dolaylı anlatılmış. Ergatif halde geçmiş zamanda geçişli fiilerde, özne oblik, yani bükümlü, nesne ise yalın hale dönüşür. Yüklemin şahıs soneki ise nesneninkini alır. (Örn.: Mı vaşi çinıti ‘otları biçtim’).

Kitapta zengin bir sözcük dağarcığı mevcut. Çoğu o şiveye has sözcüklerden birkaçı şöyle: ki[2] (insanlar, millet), vawıtış (çorap örmek), patış (soymak), eşkawıtış (sökmek), esterıtış (silmek), çew (kimse, kes), ça (nere [‘koti’]) ve bir çok sıfat ve isimler...

Bu eserinde H. Turgut herhangi bir popülist siyaset gütmemekte. En azından Berlin’de yayınlanmış olan çeko’nun ”razarê dımılki-türkçe açıklamalı zazaca gramer” çalışması gibi Kurmanci’ye benzetmek, yanıltmaca ve (aslında zengin bir kelime hazinesiniyle birlikte) akademik olmayan kurallar yerleştirmek (»2 mangêyên mın estê«) Varto veya herhangi bir yörenin diyalektine maletmek kaygısından uzak durmuş. Turgut, Palu şivesini mümkün olduğunca yalın bir şekilde kağıda dökmeye çaışmış. Özellikle ”kaynaştırma harfi ‘y’” sıkıntısı gütmeden.

Çeko ise çalışmasında aslında Kurmanci (Kuzey-Kürtçesi)’ne göre geliştirilmiş ‘Bedirxan-Alfabesini’ baz aldığı (veya alma zorunluluğu hissettiği) için, x ve ğ seslerini ayırt edememiş. Örneğin ağwi (’zehir, ağu’) kelimesini, xwezıla (kaşkia, werikna=keşke) ile birlikte Kurmançça’ya özgün olan xw- diftongu ile göstermeye çalışmış (”axwi”). Halbuki ağwi uói dönüşmesinin bir varyantı, xwezıla ise Varto Zazacası’na özgün Kurmanci’den alınmış sözcüktür. Zaten Kürtçe’deki »xw-« (Farsça’da x- ) ile başlayan kelimelerin Zazaca’daki karşılığı »w-«’dir ki, bu Zazaca’yı ve Goranca’yı Kürtçe gibi daha bir kaç Irani dilden ayıran bir özelliktir (Z./K.: weş/xweş, werd-/xwar(d), waşt-/xwest-, wae/xweh, wend-/xwend-, wele/xweli).

Turgut bu eserinde Palu-Bingöl ağzına özgü ses dönüşümleri iyi kavranmış. Örneğin:

-an à -un ›meyman à meymun‹; -am à -om/-um ›kam à kom/kum‹; -oà-ue/-ua/-uı ›koàkue‹; ›xoàxuı‹; -êà-ye; -ewà -o.

-an à -un veya -am à -om/-um seslerinin dönüşmesine Farsça’da da rastlıyoruz (nân/nûn tämâm/tämûm). Sayın Turgut, ayrıca dönüşlü zamir ”xuı”, xwı değil de xo’dan xuı’ye dönüşmüş olmasına dikkat çekmiş.

Asmeno Bêwayır

-----------------------------------------------------



--------------------------------------------

Heta ınkey Zazaki zaf nênûsiyawa, ma wazeni wa Zazaki miyun zıwunun dınya dı cay xu bıgiro, çunki Zazaki yo zıwuno zaf pilo, ma eşkeni vac’ miyun zıwunun dınya zıwuno tor zenginun ra yewo.

La Şari ma zıwun xu ca verdo zıwunun binun qal keno, zıwun xue, xue vira kerdo tay biyi tırk, tayi zi hê beni Kurmunc. Ço qıcun xue dı Zazaki qal nêkenu, eg ina şiyero Zazaki guerey da 20 serrun bena vin, vin m...ebo zi ayi ki 20 serr cua pey qal keni se dı se neşkeni qal bıkeri yani ‘hew-‘hew Zazaki qal keni, yo Zazaki vaci, yo tırki vuni.

Miyun Şari ma dı tay esti ayi cara bi vin, merdim nêşkeno vac’ ini Zazay, çunki se dı se bi(yi) Tırk, zıwan têna nê, ‘adet yıni zi biyu sê ınê Tırkun, tayi zi esti vuni: Ma Zazaki pê se keni? Zıwun hukmat tırkiyo ma tırki qal keni, qıcun dı zi ma Tırki qal keni çunki hê şini mekteb, wa mekteb dı wa hol Tırki qal bikeri, meslawa pil ınaya. Pili ma qıcun dı Zazaki nê Tırki qal keni ın’ ‘aybo pilo, eg ini qici eyr’ Zazaki nêmusi, sıba(meşt) Zazaki qewul nêkeni, dıma zi ‘adet o kulturi ma zi qewul nêkeni u xu Tırk vineni, ay ra gereka pil xu b’ xu bifikir qıcun dı ewwil Zazaki qal bıkeri dıma zi zıwunun binun qal bikeri.

Dadiyê mı tım vuna: “Ço laci çoy niyu”. Ma laci tırkun niyi, tırki mara cara xu keni ma qê xu beri laci yın keri? Xura miyun ma d’ herkes qewul nêkenu, la xêlêk esti. Merdim(Kê) vun’ dê cara tırki heqiqiyi, ma inun ca verd b’un gurey xu, gurey ma xu xelasnayış, tırkiya dı Kufr, putperesti sarey xu guret ho şınu, ma gera xue inun ra dûr tepiş u b’un xu, ma hê çad’ nê din mendu nê zi yonê çi !

Ma heme çi ca verd bê zıwun, waxto ki mı dest pêy mekteb kerd, mı tirki nêzunên, ez hêdi-hêdi musaya o mehel sê inkey nêbi. O waxt M’alem Tırki bı, Zazay nêbi, êyru ma b’un Çolig piyorê M’alemi Zazay ın het ra ini ki ınkey şini mekteb, yıni ri hina reheto, çunki Zazaki qal bıkeri zi ço nêcirgenu, waxt ma dı ina nêbı.

Xeta ha pilun dı pili nêşarmiyêni qıcun xue dı Tırki qal keni, ez xu şarmiyena pilin dı Tırki qal bıkeri, gun(gera) yı zi bışarmiyi. Mı xu di: Merdim estu, tırki nêzunu pê zor tırki qal kenu. Waxt ma dı merdım şarmiyeni Tırki qal bıkeru, êr’ otır biyu ki kum Tırki qal mekero pê wûyeni. Tayn esti Zazaki qal keni, ço(kê) vuno dê ini Tırki, Zazaki musê hê qal keni, yobinê Zazaki musê, ayê zi herimneni, wa ayê zi qal mekeri hina holo.

Tay Zazaki menda ayê zi meherimni.

http://zazakinewe.tr.gg/Umar-Yew.htm Mehr anzeigen

(Ni „qesê pi-khalıki“ Bava Ali kerdê top, mı ki onti computere)

Usxanê Cemali
http://www.zazaki.de/zazakide/zagon/defterealibavayraqesey.htm
...
•A raê ser fişta.
•A roze na roze zumini nêdiyo.
•Ağaêni ve daene, sefkanêni ´ve panaene bena.
•Ağay ra mal vejino, şıwani ra can vejino.
•Adır ke gına koti ro, uza vêseno.
•Adır ke gına koti ro, uza vêsneno.
•Adır ke nêbo, dü nêvejino.
•Adırê dey daria we.
•Adırê isonê neq wedariyo.
•Adırê xo dariyo we.
•Amê ke sıt nêest, most nêbeno.
•Amirê (omrê) to kılm bo.
•Amrê roza tenge kılmo.
•Amırê Haq ke dekerna, awa derode vındena.
•Amıre to derg bo.
•Amırê xo jêde şi, senık mend.
•Aqıl ´ve pere nêroşino.
•Aqıl ke sarê de çine bi, qafıka huske sê kena!
•Aqıl sere de niyo sare dero.
•Aqılê mı de nêmend.
•Ar namus dariyo we.
•Ar namusê xo çino.
•Araqê çariyo.
•Astarê mordem ki vışıya, peyser nino.
•Astarê xo vışa.
•Astê zon çino
•Astê zoni çino.
•Astonê ney ke bısıknê, cıra ci voreno.
•Astık esto cı, sero gıreno.
•Asıq kerdo Pasa Piyê xo darde kerdo
•Asıq kerdo pasa, piyê xo darde kerdo.
•Asıqe vato:“ Ez mêrdê xora vêren, gestê (werdena) xora nêveren.“
•Awa ke ame dey serde vergê yavani serde nêro.
•Awa ke mı diye, vergê yavani nêdiye.
•Awa ney tik sona.
•Awa rıyê xo verdiyade.
•Awa şiae ama çımu serde nêvinena.
•Awa şiaê ama çımunê to serde.
•Awe sona qum maneno.
•Awres koy ra herediyo xevera koy xora (cıra) çinê bia.
•Axrete de çıtur cavê xo dana?
•Axrete de destê mı ve gıranê to dero.
•Axrete de tora pers bo.
•Axır rozeki tij erzena ma.


•Bakıl rew beno kokım.
•Bêbextu rê elqen nêbena.
•Bêçıka dey na isi ra esta.
•Bêçıka xo ser fetelneno.
•Beçıka xora la girede ke xo viri ra nêkere.
•Bêkês bırakê maa xo ra vano „ bao“
•Bêkes bırakê mua xo ra „bao“ vano.
•Beli niyo ke çı aqıli rê xısmete keno.
•Bênamus u bêşerefo.
•Beno vind, beno kemera bınê gol.
•Beraşiya xo satiya.
•Berbeno, çımu ra heştir nê, gon sona.
•Bervis pere nêkeno.
•Bezna xo heni rındeka, tı heni zonena lêa deriya.
•Bi dırıka şiae, nişt ve gıranê mara.
•Bi paka, kerd serd.
•Bio serevde (bia serevdie).
•Boa xo biye wes.
•Boa xo bie, wes mıde sare onceno
•Boa xo ke biye wes, elgêni xo viri ra keno.
•Boe ke va, çêver nas beno.
•Bomi kerdê top, baqıl verdê ra.
•Bomi de rae ra meso, to rê bela ano.
•Bono ke himê xo çurig bi, rew rijino.
•Boşta xo qewina, coka heni keno.
•Budela nişto ro, ostori vato:“ Ez bego“
•Budelay can do, baqıl werdo.
•Bure bısıme, dısmenê xo nasbıke.
•Bın sabırıno, ser nêsabırıno.
•Bınaê zur polo çino.
•Bınê deşti ra dano cı.
•Bınê karê gırani de hurê xo amo or (war).
•Bınê lıngunê tode haki estê, çıko ?
•Bınê na pırdi ra zaf awe vêrda ra.
•Bınê qesu de nêmaneno.
•Bınê sarê deyra vejino.
•Bıne sımeri ra awe beno.
•Bınê zonê tode çiyê esto, ala tever ke, çıko.
•Bınê zımêlu ra hurdi hurdi huyino.
•Bırak çeka cinika, zur bela cinika.
•Bırayê werdene eke fek ra nêşi heredino.
•Bıza gerrıne kes werte malê xo nêkeno (nêverdano).
•Bıza ke mali ra bırıê ra verg weno.
•Bıza yisoni her waxt dilêt nêzena.
•Bıze ´ve lınga xo, miye ´ve lınga xo darde bena.
•Bızeke bıza, mexelê xo kınena, kena pak, hona meğel bena.


•Canê isonê nêweşi tırs wazeno.
•Canê xo ke nêvejiya, xuya xo nêvejina.
•Cano ke tenge de Haq Tala deyrê bêro comerdie.
•Cênıka bê domone jê dara bê yemısa.
•Cevikê feqir tholo, qelvê xo hira wo.
•Cewo xılt (xırt) biyo genim.
•Ciê xo de dano pêro.
•Cigera xo tı heni zona kemera.
•Ciran her waxt motazê cirane xo wo.
•Ciran motazê wela adırê ciranê xo yo.
•Coka vanê „ muriya rınde hes weno“.
•Coru keş verê pırnıke ro nêdo, o ki xo sera şiyo.
•Cüamerdêni hona nêmerda.
•Cüamerdi ki esto, namerdi ki esto.
•Cılo berz ra kam hes nêkeno.
•Cıq va, xeleşia.
•Cırê kelepur lozımo.
•Cıtkar Haqi ra rame wazeno.


•Çê cinie kena.
•Çê cinie nana ro.
•Çê mordemê azevi (ozovi) poşti ro wo.
•Çê wayê ma ke heliyo, baz bi karema serfırabi.
•Çêneka bome ra veyvıka bome vejina.
•Çêverê ceneti Comerd keno ra.
•Çêverê sar mecıne, çêverê to mecinê.
•Çeverê xo her waxt rakerdo, sıfrê xo her waxt hard dero.
•Çeverê xo qayim bice, ciranê xo dızd meveze.
•Çi destebera to yena aê bıke.
•Çio senık bereketê xo esto.
•Çiyo ke heramie de ame, heramie de sono.
•Coru heq ´ve neqi ra bie zu!
•Çı bıkere, xorê kena.
•Çı ramena ey çinena.
•Çı to destevera yeno, aê bıke.
•Çık ve çımunê mı vera pêra.
•Çım u buriye xo heni zona ke qeleme ra vırastê.
•Çımê mı rae ra pera.
•Çımê mı ve rae ra mend.
•Çımê pısınge lona meri de ro.
•Çımê to kami vet ? Xo ve xo vet, coka honde xori vet.
•Çımê to ve roşt bo/vo.
•Çıme xo destê to dero.
•Çımê xo Haqi dero, Haqi ra cer to dero.
•Çıme xo her waxt vesano.
•Çımo kor ra heştir nino.
•Çırax her waxt vêreno hostaê xo ra.
•Çıria to mırê bêro, sola!
•Çıtiri bi ke herê ma zıra.


•Dare kerm weno, ison ki derd weno.
•Dosto khan coru dısmen nêbiyo (nêbeno).
•Dostê to wo gewes beno, dısmenê to wo, xırt bo.
•Dısmên mısne, peyser bonce.
•Dina rê adeta marê tometa.
•Dost verde, dısmên peyde qesey keno
•Dêso doğru (hewl) nêrijino.
•Dısmeno kan coru dost nêbio.
•Diko ke bêwaxt veng do, sare cıra kenê.
•Desti ra amawo.
•Dosto rınd sata tenge de bêli beno.
•Doman ke nêberva cızık cı nêdanê.
•Dür şiya, nejdi ama.
•Derd esto, dermani ki esto.
•Dele ke dıme xo nêlıçikno, kutıki ra dıme nêkunê.
•Dosto aqıl senık sarê yisoni dezneno.
•Dele ke qızvane bie, kutıki Halev ra yenê.
•Diki hewnê xo de sılond dio.
•Dırbetia qersune bena wes, yê qesê xırabın wes nêbena.
•Dırbetia dısmêni bena wes, yê dosti wes nêbena.
•Dımê lüye lüye rê bar nêbeno.
•Destê xo nê xocey ra beno, nê kilise ra.
•Dısmêni rê mınete nêbena.
•Dare ve perunê xo şiye dana.
•Doo bıbe, rono cıbe.
•Dıto selıke, esto delıke.
•Daro ke keno wertê zımelunê mara.
•Daene ki guretene ki ise Heqia.
•Dırıka sura, nişta gıranê (vıranê) mara.
•Derjêni ke berze, hard nina.
•Dı lingê mı kerdi zerê jü postali.
•Deyra xêr nino.
•Dua ke qewul nêbie, yison cırê amin nêvano.
•Desto jüy ra ceno, desto bini ra dano.
•Dıdonê xo sone keno.
•Dıdonunê xo qırısneno.
•Dina ra morumo.
•Dina ra xevera xo çina.
•Doman ke nêbi, cırê tımoni (tumani) nêderjinê.
•Dewlete yisoni rê hem dosta, hem dısmena.
•Destê xo tene çapık bıde.
•Destê xo zaf gırano.
•Da cao nazıki ro
•Dı goyil ke bi zu, kes bese nêkeno cera bıkero
•Derdê qesê xıravini nêoncino
•Destê keşi ro pêsê dayê nêgıno.
•Dısmen halê dısmên nêzono.
•Dısmeno baqıl, dosto bomi ra rındo.


•Eke tüyê ri kerê, vano:“Rama vorena“.
•Eke vêsa bi, vano: „Ez mırd nêben“. Eke mırd bi, vano: „Ez vêsan nêben“
•Eli Baba sık beno xo, ez sık xo nêben.
•Elqena cüamerdi bo, vind nêbena.
•Emegê xo hece şi.
•Emegê xo zaf kêwt cı.
•Endi bayêni bie, şayêni şiye, era dıme mekuye.
•Ersız kerdo qazixte nêvato ez çar biyo, nêvato salê mı çar bi.
•Esmer vera rame çina, qıtlığie esta.
•Eve dılapa derya qolınde nêbena.
•Eve laê dey yison nêsono quye.
•Eve zori rindie nêbena.
•Ewro dinaa, meste axreta.
•Ewro mırê, mestê torê.
•Ey bır nêken, pey de mija xo nêken.
•Ey tomê fekê xo guret.
•Ez ağa, to ağa, kam şüane?
•Ez dekerin, kamo qale mı keno.
•Ez Heqi ra nêtersen, deyra tersen.
•Ez kerdu wertê dı çêranu.
•Ez kerdu wertê ustıne u çerani ra.
•Ez no (na) hewni ra nêvan xêr bo.
•Ez quli ra nêtersen, Haqi ra tersen.
•Ez ramon, çinon, çarnon ken sofi, ağay de barekon.
•Ez reyna riê to nêvin.


•Fek ra dosto, zere ra dısmeno.
•Fek ro de, lokme destra bijê (bizê, bice).
•Fekê dey deyrê bela ano.
•Fekê mı we meke, gıra qeseyken.
•Fekê mılet çüal nio ke gıre de.
•Fekê tora çı vejino, gosê to bıhesno.
•Fekê verg ke bi gonin, nêvındeno
•Fekê xo kef dano.
•Fekê xo kena ra, çımunê xo weke.
•Fekê xo kılıt bi.
•Fekê xo reê vêso.
•Fekê xo sıtra vêsa, doê xo puf keno sımeno.
•Fekê xo şi peye goşi.
•Fekê xo şi peyê goşi.
•Fekê xo zaf sısto.
•Felek amo nişto ro, emaneta xo wazeno.
•Felek her waxt isoni de yar nêbeno.
•Feqir ra pers kerdo, vato: „Kam rasto? „ Vato: „Haq rasto.“
•Feqirêni ayv niya, xızanêni ayva.


•Ga ke gına waro (hardi ro), kardi benê zaf.
•Ga mıreno, çermê xo (xu) maneno, mordem mıreno, namê xo maneno.
•Gao qefelayirê ooha manewo.
•Gême bêheşi nêbena.
•Gende kam kerde ? Seê bê ma u bê pi kerde.
•Gereke gula tora şêro or ( war).
•Gereke peynia na qeşi sere sare bıqefelne.
•Gole awera vejino, çıko?
•Golo bê bıno.
•Goloke cıra awe sımıte, khêmere cı nêerjina.
•Gomê bomuno.
•Gon vırazeno ra.
•Goni gureta, bese nêkeno vozdo.
•Gonia mı cırê girina.
•Gonia xo cırê girina.
•Gonia) ma lino.
•Gora isoni de mala jiançiyek (!) vejina.
•Gosê xo bie gırani.
•Gosu ra khêmi hesneno.
•Gosu ra khêro.
•Gosunê ney reê ta de.
•Goza kore ´ve derjêni vejina.
•Guk ki vano „ ez gao“.
•Gukê axure gaê axure ra nêterseno.
•Gula lone kerdie vêsan nêmanena.
•Gula mıra (mara) nêşi.
•Guna deya vılê todera.
•Guna mına axrete de peê pırdê mumünde vılê to dera.
•Guretene ki daene ki kar u gure Heqio (Haqiya).
•Gureto bınê perrunê xo.


•Ğeriv, ğerivê welatuno.
•Ğezevê to ğezna tode bımano.
•Gılê çü ke mısnara cı, yeno rae.


•Hakê ewrey kêrga mestey ra rındo.
•Halenê puyê (piyê) kori Heq ´ve xo vırazeno.
•Hal-waxtê xo hurendi dero.
•Haqa bıza kole bıza iştirine rê nêmanena.
•Hasa huzırê tora.
•Hata karê kena ke, kesike sona dare ser.
•Hata ke kêwte sare, awe dere de vınete.
•Hata nêrame ke, nêçinena.
•Hata zoni çamuri de mend.
•Hêfê isanê hewl ke rew mıreno.
•Hêfê mı bêro torê.
•Hêgao ke vılo nêkerdo nu (nan, non) nêdano.
•Helal hazır, ya Xızır!
•Helal heram keno têwerte.
•Heni ke bio zar, zu astık ´ve postık ra mendê.
•Heni ke lerzeno, tı vana tewranie gureta.
•Heni ke tersa jê momi cor de ame or (war).
•Heq comerdo.
•Heq comerdu ra comerdo.
•Heq cor çêveru ra çêverê ra kero (a kero).
•Heq çı dano xêr bıdo.
•Heq esto dina de, piê xo serawo, veri ra nio.
•Heq hetê bê kesu dero.
•Heq isoni (isani) motazê mıxeneti nêkero.
•Heq ke da nêvano lazê kamio, çêna kamia
•Heq ke zona, quli ra wedardene rınd niya.
•Heq mıdo, ezi ki to di.
•Heq mıra hes nêkeno, ezi ki deyra hes nêken.
•Heq rametia xoro aste kero.
•Heq Tala derdê cigere ve dısmenê mınê axrete nêdo.
•Heq Tala isonê neqi qıdıxê made mevezo.
•Heq Tala ma tawuyê na qesu nêkero.
•Heq Tala mal dey do, fırsat dey medo.
•Heq Tala mezela ma dey ra dür bero.
•Heq Tala sas keno, kas mekero, kas keno sas mekero.
•Heq Tala, ma tawuyê to nêkero.
•Heq, koy ra gore vore (vare) dano.
•Heqi ra bıbienê, Kırmancia beleke reyna biamenê, ala kam vosno, kam bienê vorek.
•Heqi ra ke amê, qul se bıkero.
•Heqo Tala mıdo ezık todi.
•Heqo, emaneta xo peyser bije.
•Hequ Tala ison ve vêsanie tervia nêkero.
•Her ´ke gına çamuri ro, wayir ra qewetın kes çino.
•Her ca de bêçıka xo esta.
•Her ca qesey meke, bır ´ve goşo.
•Her caê to ke adır bo, sekena? Hondê xo ca vêsnena.
•Her çi meydan dero.
•Her çiçege boê nêdana
•Her çı zono (zano) wenca boro (buro).
•Her dare koka xo serowa.
•Her dare ra qoçıke nêvîrajina.
•Her ke bi vêsa, zıreno.
•Her ke hero, ree gıneno çamuri ro.
•Her kes ağaê çê xowo
•Her kes ayvê xo nimeno thê.
•Her kes barê Heqi poşt nêkeno.
•Her kes het. ra onceno.
•Her kes kerdena xora gore vineno.
•Her kes lazê ma u piê xuwo (xowo).
•Her kes lazê piê xoyo.
•Her kes rıskê xo weno.
•Her kes, honde tali u qederê xo onceno.
•Her keşi derdê de xo esto.
•Her keşi jê xo mezone (mezane).
•Her keşi rê esto, marê çino.
•Her ki esto, herê heru ki esto.
•Her ko ra gêver bio, çımı ki dewe onto.
•Her pêxamberi dua canê xo kerda.
•Her qafıke ra qesê vejino.
•Her tair (their) ´ve zonê xo waneno.
•Her tair (their) halênê xo ´ve xo vırazeno.
•Her tenge ra dıme hiraie esta.
•Her vas koka xo sero roweno.
•Her wela adıri de gevij dano.
•Hêrdisa to bia sıpê, serm nêkena.
•Hêrdise bıze ra ki esta.
•Hêrdise ra gore sane beno.
•Herê bê perire bar beno zaf.
•Herê borono.
•Herediye, boxça xo gurete şiye
•Heremus wele kıneno, keno xo ser
•Heri rê mom şiya vato: „ya koli, ya ki areê qedia.“
•Heri vato, „azna zon“, şiyo çêmi ver, vato,“ mı xo vira kerd“.
•Herkes moa(maa) mı pers keno (perseno), piê mı kês pers nêkeno.
•Hero bê kira her kes niseno ro cı.
•Hero bê kirawo.
•Hero ke gever bi, vergi ra nêterseno.
•Hêrs ra ke nişta ro,zerar ra urzena ra.
•Hêrsra ke ustara, zerar ra nisena ro.
•Hes gême ra heredio, xevera gême çinê bia
•Hes ke bi khokım, qidie (gudiê) xo pê kay keno.
•Heştire çımu jê la u laşer şi
•Hewnê isonê vêsani nino.
•Hewnê vêsani nino.
•Hewnê xo hewnê awreşiwo (hargoşiwo).
•Hewnê xo zur qesey meke, dıdanê Pexamberi dezenê.
•Heywano ke peê xo khul bi, qılancıke ke koti ra yena zoneno.
•Hiraisê ostori poştiya gao nêyri rawo.
•Hirê xo ame, şi.
•Hona boa sıt fek ra yêna.
•Hona ostor (astor) nêgureto, nalu ceno.
•Honde hêsar bio ke çino.
•Honde ke ma va, tuk ame zonê maro.
•Honde kutıki qimetê xo çino.
•Honde xode pil mebe.
•Hot tenu qewetin erjiê barê here( gureto barê here ra), vato: „Axx bêkhêşiye!“
•Hozor (hazar) reê posema bi.
•Hurdine pia sare naro zu (jü, yew) balisna.
•Huska husk qemetio pıra.
•Hı vato, pırnıke ra pero.


•Isono ke gına waro, dostê xo çino.
•Isono ke gıra şi raê ceno.
•Isono kılm çiê xo verê gule dero.
•Inatê xo inatê khêrgo.
•Inatê xo, inatê Hermenio.
•Inu lınge esta (esta ra) zumini ver.
•Ison ´ve cüamerdie bımıro.
•Ison ´ve qesê domani raê ra nêsono.
•Ison bêxeta nêbeno
•Ison derdê xo ke nêvazo, derman nêvineno.
•Ison gereke dua ma u piê xo bıcero
•Ison hata nêramo ke, nêçineno.
•Ison isot dırvêta isoni nêkeno.
•Ison jü kêmerr ra dı qılancıku nêkıseno.
•Ison ke awe sero bo, mor bile qarsê isoni nêbeno.
•Ison ke Heqi ra nêtersa, isoni ra nêsermaeno.
•Ison ke merd wele (erde) bena deyra.
•Ison ke seveta germi ra fetelia, goçıka xo tey ceno.
•Ison ke tü kerd, peyser nêliseno.
•Ison kutıki de kuno çüwal ?
•Ison pi ra sêy nêbeno, mua ra beno sêy.
•Ison qailo ke tey şer kero.
•Ison reê xapino.
•Ison roza zue (jüê) beno, roza binê mıreno.
•Ison seveta xatıri ki bo, her sıl çarç nêkeno.
•Ison sole dırvêta isoni nêkeno.
•Ison tenge de isoni rê lozım beno.
•Ison vêsanie ra nêmıreno, ri ra beno çeqer.
•Ison xanêdanê hardê xuwo (welatê xuwo).
•Isoni ´ve qesekerdene, heywani ´ve boê kerdene zumini naskenê (sılasnenê).
•Isoni ra ke ri di, her waxt wazeno.
•Isoni sıto khal lito.
•Isono bêkes jê thairi bê perro.
•Isono çhêr xo nêgoyneno.
•Isono derg aqılê xo zoni dero
•Isono her herêna xo her ca beli keno.
•Isono ke dênı ra tersa, çêver(ê) (xo) hira ra nêkeno.
•Isono ke gına waro ust ra, zono.
•Isono ke hardi de niada, eyra bıterse.
•Isono ke Heqi ra nêtersa, eyra bıterse.
•Isono ke isoni ra nêsermawa, Hêqi ra nêterseno.
•Isono ke karê xo nêzono, peynie de posemano
•Isono ke mexmurêni kerde, eyra dür vozde.
•Isono phêt nona xo khemere ra vezeno.
•Isono rınd amrê xo kılmo.
•Isono rınd olvozena xode belio.
•Isono vêsa qatığ, bêhewık balisna nêwazeno
•Isono xêğ saydê isonê baqılio.
•Isono xıravıni ra qesê xıravıni vejinê.
•Isono zonaoğ ´ve nêzonaoğ jü nêbenê


•Jiare ke jiara, reê mırodê isoni kena.
•Jede senık de nia mede
•Jü hêra Balabanıji biya, vato „ ez ağawo“.


•Kaê domaneku nio.
•Kafa mı hurina, marê perey yênê.
•Kal werd, zerê mı dezna.
•Kam ke merd, wele bena deyro.
•Kam ke mı qail nêbeno, canê xo mı medo.
•Kam ke riê tode huyia xorê dost mezone.
•Kam merdene ver remo, xeleşio.
•Kam vano ke „ doyê mı tırso“.
•Kamij kêmere hawa fiyê binde vejino.
•Kamij kêmere ke gırsa, sarê xo pırode.
•Karê lerze seytan qarsê cı beno (qaris beno).
•Karê soni meverde sodır.
•Kata şêr, taliê mı mı ver sono.
•Kêmaşia isoni her waxt ki bena.
•Kêmera bınê golia.
•Kêmera bıni kerde ser, yê seri kerde bın.
•Kêmera çengi çenge de nina ro.
•Kêmera gırane hurêndia xode manena.
•Kêmera gırse hurêndia xo dera, kêmera qıskhêke kena qına xora.
•Kêmere bije serê zêra xo fie, na qese xo viri ra bıke.
•Kêmere esta hermê xo dezo.
•Kêmere meerze werte, qefçılie perena to.
•Kês dısmênê xorê nêvano alaqutare.
•Kês herme dey hard niano.
•Kes nasıve keşi nêweno.
•Kes seveta derdê keşi nêberveno.
•Kês vêsanie ra nêmerdo.
•Kêsegani ra jü muye ontene kara.
•Kêş mianê dey hard niardo.
•Kêş nêvatenê ke çhımunê to sera buri estê.
•Khêfe sovıni kêwt çımu.
•Khêrga dewletli rozê dı rey haku kena.
•Khêrga vêsane hewnê xo de qut diyo.
•Khêrge awe sımena, xo sero Heqi ro niadana.
•Khêrge kota roy ver, çımê xo hona sılond de biyo.
•Kherm satalê cı bio.
•Khesreta xo onte we, cırê cigerê mı bi letêy.
•Khokımo, aqılê xo biyo awe.
•Khufe gire da.
•Khırr derma bıvino, keno sarê xora.
•Ko çıxa berz bo, lınga isoni kunara cı.
•Kor ke Heqi de çıturi niadano, Heq ki kori de heni niadano.
•Kor uzanpêqa phi u khalıkê xo şen nêkeno.
•Kowo ke berz bi, mızê (dumanê) xo serowo
•Kozıkê domanekhu niyo.
•Kozıkê domaneku nêvırazeme.
•Kundıra ke hurenda sıloni de nêde, tomserda
•Kurnıke kert kerda.
•Kutiki pê huyinê.
•Kutık bile dostê wairê xo nas keno.
•Kutık çêwo ke cıra non boro, o çê nas keno.
•Kutık çı zono jare çıka.
•Kutık gostê kutıki nêweno.
•Kutık hata ke awe ro nêgıno, azna nêmıseno.
•Kutık ke zura, wairê xo wazeno.
•Kutık loweno, khêwrao vêreno ra.
•Kutık pê qêsa xıravıne huyino.
•Kutık wairê xo naskeno (silasneno).
•Kutık wayırê xo goz nêkeno.
•Kutıkê suriye şiş verayê.
•Kutıki de loêno (loweno), vergide zureno.
•Kutıki ra pers kerdo: „ Qey lowena?“ Vato: „ Tersunê xora.“
•Kutıko ke goz kero nêgıreno.
•Kutıko ke goz kero, dıdanunê xo isoni nêmısneno
•Kutıko ke gıreno cıra dür vınde
•Kutıko ke pizê xo mırd bi, şiye de kuno ro.
•Kutıko ke quzız bi, gilej fek ra çarç bena.
•Kutıko ke ro buru (boro) sanıke verê çımrawa.
•Kutıko koro, pereno isoni.
•Kuzê awe raa awe ra sıkino.
•Kıla isoni ke biê çewt, her kes nıçıke kuno cı.
•Kıla xo estê hard.
•Kıla xo gınê waro, qırê xo osa.
•Kırmancê (zazaê) ma nê dênê xo danê, nê ki yinkar kenê.


•Laê xo Haqi ra bırıyo
•Laz hetê pi ra, çêneke hetê maê ra sona.
•Laz ke goza, torn dendıko
•Leçeg(k)a to mırê bo.
•Leê mı de nêmend.
•Lêlê sondi kewt te.
•Lesa deva ki gırsa, gereke her ver şero.
•Lesa mı bie gırane.
•Lesa xo (honde) vizoiya, fêndê xo honde reseniyo.
•Lesa xo derga, aqılê xo kêmio
•Lesa xo vizoi bie derg.
•Letê hozori phonc seyo, o ki made çino.
•Lêwê xuyo zu hardi liseno, zu ki asmêni.
•Lokme bêrıza nêwerino.
•Lokme ke nêcüa, gula isoni de maneno.
•Lokmo gırs bıze (buye), qeso gırs qesey meke.
•Lüa lekasewere.
•Lüe canbaza, doqbaza
•Lüe xuya xo nêvinena, tükhê xo vinena.
•Lüye ke gêndi kerde, khergi dıma sonê.
•Lım nano gonra, nano riê isoni ra.
•Lım nano theniyê ra, nano riê isoni ra
•Lınga tıya jüya na dinade, jüya a dinade, raşt qesey bıke.
•Lınga xo bêxera
•Lınga xo xêra.
•Lınge estara ver do waro.
•Lınge nan ro to, qılasnen ra.
•Lınge nan ro vêrê to , sıl de to fek ra ken tever.
•Lıngê xo estê pêser, reqesneno.


•Ma muya şia u sıpiê ra can da, sari werd.
•Malê na dina na dina de maneno.
•Martê bijêk kena qarte qurte.
•Mêrêsê pi rew qedino.
•Mezela bê pereê ke bıvino, mıreno.
•Miya şiaê ra voreko sıpe ki beno.
•Mordem gereke adıri de kay mekero.
•Mordemi kena tumanunê xo vezena.
•Mordêmi pilê xo ke nas nêkerd, Hêqê xo ki nas nêkeno.
•Mordemo çhêr xo nêgoyneno.
•Mordemo cüamerd qesê xo verde vano.
•Mordemo ke qesê xo nêzona qesey bıkero, zeke diko ke bêwaxt vengdano vıle cıra kenê, henio.
•Mordemo vêsa des orxanu ke pıra dê (pa dê) oncia hewnê xo nino.
•Mordemo xayın tersoneko.
•Mordemo xayın berx u dar nêbeno.
•Moreka nezeri kerda pıra.
•Moro lük peyniê de bela xo vineno.
•Muria xağe gula isani de manena.
•Mı dest u phaê xo kari ra ontê.
•Mı hata nıka şüalenda xo ´ve herame ra nêkerda (herami rê ra nêkerda).
•Mı nê kerdo vind, nê ki diyo.
•Mıjde theyr qu nêkeno( newaneno).
•Mıra mevinê, Heqê xora bıvinê.
•Na çê bıvêsaê pila ke keno.
•Na dina ra destê xo ont.
•Na dina thola, taê ramenê, taê ki çinennê.
•Na dina ze areyiya, cerena.
•Na dina ze şiya dara, fetelina.
•Na dina ze wariya, keşi de nina.
•Na dina zurekere kami de yena.
•Na dinade ke ramıto, axrete de çineno.
•Na is peru ra niyo, sıra (dore) rawo
•Na kor uzağ sepetê ria toayrê nêbeno.
•Na lesa ney pırê hengu renguna.
•Na mıletrê elqen nêbena.
•Na nêbiayie kerda çêverê ma.
•Na qese gosare ke, gosê xo ke, xo viri ra meke.
•Na qese ki mırê bi derd
•Na qese ma wertê made bımano.
•Na qesu de qesê esto.
•Na sevaqê sodıra, hona qılancıke ci ser nêşiya.
•Na vizoyê lesa ney pırê hengu renguna.
•Namê cüamerdi esto.
•Namê ma bıdo.
•Namê xo esto, eve xo çino.
•Namê xo reyê eve dızdêni vejiyo.
•Namê xo reyê eve zurekêren vejiyo.
•Namê xo ve hardo şia kuyo.
•Namê xo vejino, canê xo vejiyo.
•Nao ke hêrneno ki rajiyo, na o ke roseno ki rajiyo.
•Nazara hazara qesey kerd.
•Nê anoğ esto neki şanoğ.
•Ne axu be ke to berzê, ne ki seker be ke to borê
•Nê berbeno ke ison tey bıberbo, ne huyino ke ison tey bıhuyiyo
•Ne can de lazê heli rê, ne can de lazi qolay rê.
•Nê cên, nê ki dan.
•Ne dosti ra şêro mordemo hewl, nê ki dısmêni ra
•Nê gostê ison yeno werdene, neki çermê xo beno pay
•Nê guretaoğo ne daoğo.
•Nê insafê xo esto, neki yımanê xo.
•Ne lokme gırs bıze, neki qeso gırs qesey bıke.
•Nê sondê xo beliyo, ne ki sodırê xo beliyo
•Nefesê dewreşi zof rındo.
•Neq ki esto, neqê nequ ki esto.
•Neqe hata çê Heqi zu neqa.
•Neqêni meke.
•Nevsetenık, nevsê xo zaftke (zaptke).
•Ney dest ra towa nino.
•Nêzonaêna xo ver qesey keno.
•Nêzonaenê ayv nia, nêmısaenê ayva.
•Ni cênıkı ke des bêçikê xoyê, her bêçıke de hunerê esto.
•Noloti şero dey ke isono
•Nona huske, piazo tuz werdê xowo.
•Nona ma bê sola.
•Nona mına huske hemgênê sari ra wesa.
•Nona mıxeneti nêwerina.
•Nona serevdie nêwerina.
•Nona to ke çina, zone to bıbo.
•Nona vêri rê (suxre keno) candano.
•None ke biye letey, reyna pıra nênişena.
•Nonu sola zumini werda.
•Nuke şiye bazar de biê lovlovey.
•Nuki marê sanıku qesey keno.


•hero, hora semera xo çina.
•ke siliye bo, hêgaê made nêvoreno
•moro kungo, bın de dano pede.
•pırenê mı ra cero.
•pırenê mıra qızo.
•rozê sarê xo weno.
•Oğıre to rakerde bo.
•Omisê Seytani mebe.
•Omrê isoni zê wariyo, ewro yeno, meste sono.
•Ondêra goni oncena.
•Onto lao şilaro.
•Ospor ame pêya şi.
•Ostoro ke bê pere bi, kam qayıtê dıdano beno.
•Ostoro revan xo nêqefelneno.
•Wertê dinude awe ra nêverina.
•Wertê dı adıru de mendo.
•Wertê mianê hermuno xo to hen zona ke musoneo.


•Pasqul da qıne ro, kerd tever.
•Payna (dımê) kutik mede, kutık to nêpero.
•Pê ciê xo kaykeno.
•Pê paa xo kene pil.
•Peike (peêk) xo mendero peêkunê leylege.
•Pepug ve xane tode bıwano.
•Per u paê xo şikiyê
•Pere peri ano.
•Pere qılerê deştiyo, heni yeno heni sono
•Pero zu çêvera nejino.
•Peroz u pêsewe zu qura a.
•Peyê isoni de mevaze, vana riê isoni de vaze.
•Peyniya ma pêrune bınê hardê şiayo.
•Phonc bêçiki phoncemêna zu (jü, yew) niyê.
•Pilê xo nas nêkeno, Haqê xo ki nas nêkeno.
•Pilênia ke keno, vano, esto çino, ezo.
•Piyê feqiri-fıqariyo
•Piyê hewli ra lazo qolay.
•Piyo baqıl ra lazo aqılsenık.
•Pizê budelay ke bi mırd, çımê xo postalu dero.
•Pizê xo mırdo, çımê xo vêsano
•Pizê xo verê feki dero.
•Phonc bêçıkiyê, poncemena zu niyê
•Postê kutıki ra meska doy nêbena.
•Phoşti pêsane.
•Phoştia xo sana cao qewin.
•Phoştia cüamerdu ra weno sımeno.
•Phoştia deyra weno sımeno.
•Phoştia xo hard nina.
•Puç ke kot dare, cıra nêvejino.
•Pılorê dela beleke.
•Pırnıka tora fıtıl fıtıl yeno.
•Pırnıke bize riyê xo oncino we.
•Pırode, belao, pıro mede, qedao.
•Pınsıge çıxa cao berz ra berze ke, onca lıngu ser gınena waro.
•Pısıka xo pısıka awrêşia
•Pısınga ke sayd bıkero, nêmiawkena.
•Pısınge gever biya, dewran koto merri.
•Pısınge ke mijia xo dıye dırbetia mıde niadê
•Pısınge ra vato, „ciyê to dermano“, wele kerda ra ser.
•Pısınge ver biya (şia), dewra koto meri.


•Qafıkê goze pırr nêkena.
•Qafıka neyde aqıl niyo, tı hen zona sımero.
•Qafıka xo qolında, aqıl pa nêsono.
•Qafıke ke thole biye, aqıl cırê kar nêkeno.
•Qalê kutik bıke, çüe leê xo de rone
•Qatıra ke kalekê xo gul bi, semere ra xuye kena
•Qedao ke isoni rê yeno, malê isoni rê bêro.
•Qedrê dey gırano.
•Qedırê xo zafo.
•Qelema dey ra goni vorena
•Qesê cahili isoni re çetın nino.
•Qese haqi rê kam se vazo.
•Qesê isonê feqiri pere nêkeno.
•Qese qeşi ano ra.
•Qese xo kêmera bıriyaiya.
•Qesê xo kerdo zu.
•Qesê xo sero vınde.
•Qeseykerdena jêdiye pere nêkena.
•Qeseo rınd mor lone ra vezeno.
•Qeseo thol pizê ison mırd nêkeno.
•Qeseo xıravın yê wayiriyo.
•Qesunê alık u fatıke qesey keno.
•Qesunê tholu ra çenıke xo meqefelne.
•Qey biya pêrsan, honde domanu lawnena.
•Qey şia amo sıpi serde, çıko.
•Qey zê (jê) ostori tu hirena.
•Qey, ma çê qolê aşme çıko?
•Qudımê xo biyo şa.
•Qurıs verde mıreno.
•Qutê xo made wena, hakunê xo zovi ca kena.
•Qına şia u sıpıye meste beli bena.
•Qına xo ke çhêr kerê endi hondera, qılancıke hona ci ser nêşiya.
•Qınake rut biye her kes tüyê cı keno.
•Qıne erzena we.
•Qısmetê to ke çıko, qoçıka tode u vejino.


•Raa xo ra bımane, hawalê (olvozê) xo ra memane.
•Raa xo sas kerda.
•Raê bırrna, do pıro.
•Raê ra kewtê virnie, do pıro.
•Ree ke biye, şia rınd bena şiae.
•Reê niyo dı rey niyo, endi beso yê to.
•Retia hode niadano
•Retie bınê hardê mezelede bena
•Ri de ke niade, rıskê isoni bırino.
•Ri ke da cı, nafaki astar wazeno.
•Riê to reyna ra mı memısno.
•Riê xo bi şia.
•Riê xo nêdezeno.
•Riê xo tene huyiya.
•Rio nerm mıra diyo.
•Rio şa u sıpe tever de.
•Rio şia u sıpê beli bi.
•Roê xo hata nêvejiyo, xuya xo nêvejina.
•Roşta çımunê xo pa şiye.
•Roşta çımunê xo verdia de.
•Roza ke Haq da dey, Heq u Tala de dısmenê mı nedo.
•Roza qolaye keşirê nêro.
•Roza xo biya şia.
•Rozê yena oncia riê zuminde niadame.
•Rozê yena rozê ra xıravına, sewê yena sewê ra tariya.
•Rıê to be korek bo.
•Rınd u xırave meste malım beno.
•Rındekêni de niamede, xuye de niade.
•Rındêni bıke, rındêni bıvine.
•Rındêni u xıravinênia isoni nawa.
•Rındi rê kês xıravın nêvano.
•Rıskê xo kemer ra vezeno.


•Sar beçıkunê xo goz keno.
•Sarê dey jê mori kerd po( pon).
•Sarê dey werd.
•Sare husko, Nuh vano Pexamber nêvano.
•Sare husko, qese pa nêniseno.
•Sare ke cırakerê coro (qeytan) zür nêkeno.
•Sarê mı balisna sero, gosê mı dina sero.
•Sare şiawo, şia giredo
•Sarê tu ke nêdezeno, huskê bendero cıne, bıdezo.
•Sarê xorê bela guret.
•Sarewo sari verde, bojiyo boji verde.
•Sari rê adeto, marê tometa
•Savır kılıtê cenetio.
•Sayiya cüamerdu ra bi mordem.
•Se kena bıke, coru bebextêni meke.
•Se kena bıke, hete Heqi ra ra meverde.
•Sera Haq des u di asmia.
•Sero lerzeno.
•Sero none xo weno, bın de kıneno.
•Sero perri kerde ra.
•Seveta xatıri ağu nêsımino.
•Seveta zu qurs canê xo dano.
•Sewe bê ma u bê pia.
•Seytan mıra vano „ ney dewna ke“.
•Seytan tız kerd.
•Seytan xapneno.
•Seytani rê pıre derzeno.
•Soe ke dare ra biye, her kes kemer saneno cı.
•Sola non kemia.
•Solıx ro mı bıria.
•Sondi weno, xo erzeno adırê Haqi.
•Sunık punıka xo qefçıla.
•Süriya bêşüanie (boka vergia) verg weno.
•Sıfrê xanedanu dayma hardi dero we nêdarino.
•Sılorê çımunê xo pak ke qefçılo boyın.
•Sınata pi laji rê manena.
•Sınate bilezıka zernênia.
•Sırê xore khela gonia.
•Sıto helal lito.
•Sıto xırabın lito.


•Şiya xo şiya helıga.
•Şiya kami ra xeleşina.
•Şime der(ey)i ver, dere ma verde beno (bi) jüa.
•Şüane peyê ağayde astê piyê ağay vano.
•Şifetê xo tı heni zona ke şifetê kutikiyo.
•Şiyo vırênia cinike.
•Şiya honıke de jê selexani merediyo ra.
•Şiya to bêro mı sare de.
•Şiya mıra terseno.


•Taê borê, taê tey niadê.
•Taê candê, taê borê.
•Tajia mı ke mıde rast bo, awres lewunê mı nêkoçeno
•Tê desti ra fetelnenê.
•Teliyê xo kêşi ra nêşiyo.
•Tencıko gırs herey girino.
•Teresê cinia xowo.
•Ters nêzono, cigera xo dı çalato.
•Tersonıko, cigerê xo ponc perey nêkenê.
•Tersu dano ve cı.
•Tersu ra xode kerd.
•Têsa beno awe, têsa ano.
•Texto phuç mıx nêceno.
•Tezelê taliyê isoni ke nêgura, zora se bıkeri.
•Thair ´ve peru perenora.
•Thomora caê xıravıni tedera.
•To cen bınê lingunê xo, loklu de to fek ra ken tever.
•To con dan we hardi ro, mezg pırnıkunê tora ken tever.
•To çım de ez biyo teli.
•To çıtur boê gurete?
•To gereke bınê na karê gırani ra urze ra.
•To heni zona bulisk kuyo pıra.
•To heni zona ke mıloçıko werdo.
•To Heqê xora bıvine.
•To lınga Seytani sıkıte, çıko?
•To nano ro heri, dımı ki dano ra to dest.
•To nu de wen, ci de ken.
•To tozê bınê lıngunê dey nêkena
•To zonê xo qulerito ro çıko, qesey nêkena.
•Tora gonu rew bo.
•Torê çiê lozımo, nêvana.
•Torê dina ra bıxemelne.
•Torê zof tayin lazımo.
•Torje dave lınga xoro.
•Torje dove dare ro, dare vato dımê to mırao.
•Toyê to cenıka xo sero diyo çıko?
•Turikê isonê zurekeri dayma bınê çengi dero.
•Tı a çapanêni de şerê, bıko!
•Tı arei veri ra ama, çıko?
•Tı bınê na qesu ra nêvejina.
•Tı cande, werdoği zafê.
•Tı gamê bi, ez dı gami yen.
•Tı gereke omise zaman be.
•Tı gılo ke nista ro cı, ey bırnena.
•Tı heni zona ke pêru tey beno mezele.
•Tı heni zona ke bijeko bêwaxto.
•Tı heni zona ke goligê axuro.
•Tı heni zona ke gılê koy ra biyo pil.
•Tı heni zona ke herê bıriyo.
•Tı heni zona ke heso dırvetıno.
•Tı heni zona ke hewiya xoya.
•Tı heni zona ke mija Tırku şiya pede.
•Tı heni zona ke nakê mı cıra kerdo.
•Tı heni zona ke sıtê pısınge ra goş kerdo.
•Tı heni zona ke xozê dalo (dalıko).
•Tı hepıs ra xeleşiya ra.
•Tı i qesu kıla mırê qesey bıke.
•Tı isoni ge nana ro ospori, ge nana ro heri.
•Tı ke adır be, hondê xo ca vêsnena.
•Tı ospora ez payo, çıko?
•Tı tıya, ez ezo.
•Tı ve hardo şia kuyê ke, tı cuamerda!
•Tı vêsanie ra ama.
•Tı wairê az u uzia, barê Haqi poşt meke.
•Tı wazena ke kıncunê tuyê qilêrünu veji werte.
•Tı xıravera xeleşiya ra çıko.
•Tı zaf xo goynena.
•Tı zerê mua xode çituri new asmi vıneta.
•Tık sanıkunê khanu qeseykena.
•Tımonunê xode kerd.
•Tırıa miye, miye rê bar nêbena.
•Teh, ondêri werdo, bese nêkeno bıne vêri ra şêro.


•U çalımê tora kês nêterseno.
•U zon ke nêbo, qılancıki çımu vezenê
•Uzağê to ve korbo sola!
•Uzağkoro.
•U zon ke nêbo, mirçıki çımu vezenê.
•U ki mırê biyo wayirê goçêna darkıne.
•U ke çı malo ez ey nasken
•U bınê goli de mosu moreno.


•Va dênê mı bıbo, qılancıka beleke de bo.
•Vake nêvo verg nêlewino.
•Vake pêrode, nêvake bıkıse.
•Vanê „ mordemke mor kıst tij vera nêverdano
•Vanê „ tı gureena ( meguree) taliê to bıguriyo.
•Vanê „cinika rındeke de nia dana sevabo“.
•Vanê, „ khırri ra, korri ra, lengi ra bıterse“.
•Vanê, „mordem ke heroz çıyê mehesno, gosê xo benê dergi“.
•Vanê, „na dina iştirunê gay serowa“.
•Vanê, „pi bağ do lazê xo, laji salqımê hengure piê xo nêda“.
•Vanê, „roz hozor beno, hozor u zu ki mıreno. O zu raa cinik(er)a mıreno.
•Vano weyiye ke sarê xorê.
•Vano, „ na dina yê mına“.
•Vano, „na koy mı vırastê“.
•Vasê kowu sarê ma sero rewa.
•Vatena xora gereke peyser mevındê.
•Vayê cünê xo amo vaydano.
•Vengê xo zaf weso.
•Ver de dosto, peyde dısmeno.
•Ver some, goz keno, dıma some, paskulu erzeno.
•Verê çımunê xo bi tari.
•Verê fekê mı kena saê.
•Verg roza dunane de nia dano.
•Verga vêsa kotora oroz, bese nêkerdo şero, vato, „ teh ( tew) onderi werdo bese nêkeno bınê vêri ra şero“.
•Vergi de weno, qılancıke de qıştneno.
•Vergo ke feteliya, vêsa nêmaneno.
•Vergo ke mısa gore, nêvındeno.
•Vergo vêsa zureno
•Vero coy derjêni xo de ke, hona pıncırari yê bini de ke
•Vêsa voz dano tever, rut vozdano zere.
•Vêsani rê nono husk ze ( jê) hemgênio.
•Veyve eve (ebe) dawul u pıpıke wêso.
•Viala pinca, cığa bıbırnê, oncia az dana.
•Vijer zu ewro dı, tı nia kena.
•Virqoşiya( vıroşiya) lingunê mı bi.
•Vore ki sıpia, ison sero ciê xo keno.
•Vore vora, rêçi biyê vindi.
•Voreko hewl koz de bêliyo.
•Voro tüke zımelê, vorde tüke herdisa.
•Vılê isonê sey daima çewto.
•Vılê xo tı heni zona vılê keseganiyo.
•Vırtisê mı cıra yeno we.


•Wes bo, va peê hot kowu de bo.
•Waxtê Nuh Pêxamberi ra mendê.
•Wele ve sarê xo seri de erzeno.
•Wele ve cêncênia toro bo, tı ki vana, „ ez cüamerdo“.
•Warwayo, vırano, vêsano xızano.
•Wazeno ke isoni qoçıkê awe de bıxenekno.
•Wereza hetê xali ra şiyo.
•Weno, nêweno ke, mırd nêbeno; tı heni zona ke mılaketi qıne ra oncenê.
•Wes halê nêweşi de nêzono.
•Weşiyê nêweşiye ki seweta marawa.
•Wertê xo lınga tıfongia.
•Wertê xo qê çino.
•Wertê mara qe awe ra nêvêrêna.
•Wayirê manga şiyo, wayirê here ra do wasto.
•Wayirê pi-kalıkê to bêro comerdie.
•Wayirê pirê mı tüye riê to kero.
•Wertê made koy estê.
•Wertê xo çino.
•Wertê çımu ra tıreno.
•Werte de fızılêni keno.
•Werte ra bi vind şi.


•Xanê xo dariyo we.
•Xanê xo we dariyo.
•Xapa xo fişta ra gape.
•Xaşiya thole pay ra nêvındena.
•Xatırê cüamerdu esto.
•Xatırê kutiki çino, xatırê wayiri esto.
•Xatırê xo esto.
•Xayın coru berx u dar nêbiyo.
•Xêra Haqi bo, va rozê tepiya bo.
•Xêra Haqi bo, va sodır bo.
•Xêrê xo ke piê xorê çine bi, kami rê esto?
•Xo ´ve xo huyiya.
•Xo aynê dêvu de vineno
•Xo nano ro bomêni.
•Xo nano ro nêzonaene.
•Xoci hewla diya( dia), dua xo viri ra kerda.
•Xonça cüamerdu hardi ra we nêdarina.
•Xıravo, barê Haqi poştmeke.
•Xıravın ki esto, xıravınê xıravınu ki esto.


•Yaranie nêzono.
•Ye her rındeke qusurê de xo esto.
•Ye her oroji davacerê xo esto.
•Ye kêşi kêşi rê nêmanena.
•Ye bıza kole bıza iştirinerê nêmanena.


•Zaf can de, kêmi can de, peynie de merdena.
•Zaf can de, senık can de, peynie de çor metrey kuras´ve qalıvê Zovinaê.
•Zaf çımeroşto.
•Zaf gosehirawo.
•Zaf ri şao.
•Zalımo, isoni qoçıkê awe de xenekneno.
•Zamaê isoni herê isoniyo.
•Zê asıqu gureto pıra.
•Zê boğê foli, hetê veri ra erjino ra manga ser.
•Zê boğê foli vıle tadano.
•Zê bıjêkê hemlıko.
•Zê çhikê adırio.
•Zê dele rısnena ro.
•Zê dıme herio, nê beno derg nê beno kılm.
•Zê guda vore vıloşia ro.
•Zê heliê çholi ame ra ser.
•Zê heliyê çholiyo.
•Zê hewnê sewe yeno ra mı vir.
•Zê kêrga agopi quletneno ro
•Zê kêrziki nişto pıra.
•Zê kherge leyru vezena.
•Zê kutıkê çarşi löşt keno
•Zê kutıkê vêsani hasori biyo.
•Zê loğa kore şiya pêserde.
•Zê merê hereviyayi gıneno qavi ro.
•Zê meri çüal lone keno.
•zê mordemê sey destê xo veri raê.
•Zê morê polak çiv dano.
•Zê mıloçıku onceno.
•Zê osteri hireno (hirena).
•Zê pemi zaf nermo.
•Zê pepug qakıt hata sodır.
•Zê pepugi gıle dar u beri ra waneno.
•Zê polevano, ponçê xo semernay we kewt cı.
•Zê pısınga qınê vêsayie kozıkê adıri ra nêvejino.
•Zê sanıka lüyê qeseykeno.
•Zê sıtê maa to torê helal bo.
•Zê vay ame, şi.
•Zê vergê vêsani zureno.
•Zê veyvika peê pêrugo.
•Zê Xızırê Hewarê mıde rest.
•Zê zarance dısmenê cısnê xowo.
•Zeke ga kardi de nia dano, heni bınê çımura nia dano.
•Zêlalo qeruno.
•Zerê mı kuno hurê.
•Zerê mı nêceno tey qesey bıkeri.
•Zerê mıra goni sona.
•Zern qıskheko qimetê xo berzo.
•Zern zenge nêceno
•Zerya xo esta.
•Zof eve goni gureto.
•Zof luko, nêverdano ke thair ra pero.
•Zof sermonıko (sermaneko), hardi de niadano.
•Zof temokaro, desti ra dılapa awe nêrışina.
•Zonê xo ame guretene.
•Zonê xo bi gıra.
•Zonê xo gıredia.
•Zonê xo jê çarıxi zof biyo derg.
•Zonê xo zof biyo derg.
•Zonê xode qına xo fiye, sero ronise.
•Zora kewt (kot).
•zorê kami ke şi kami.
•Zu (jü) ez zon, zu ki Heq zono.
•Zu baqıli ra ke çewres rey vake „bomo“, beno bom.
•Zu bom kêmerê erzeno zu gol, çewres baqıl bese nêkenê vezê.
•Zu fek ra ke qesey kerd zu teleke boncê des polıki ginenê waro.
•Zu ke qılafet de nia do, mordem say keno.
•Zu pi des domanu keno weyiye, des domani jü pi weyiye nêkenê.
•Zu sılond de dı dik nêbenê
•Zur key raşt vejiya.
•Zuruno ke keno çêsaye pê mıreno.
•Zuy vato, „ pola to cen na dina ra fetelnen“, vato „tı mı dera yaki niya“.

------------------------------------------

Pi:Baba
May:Anne
Bra/Bıra:Kardes
Way:Kiz Kardes,Baci
Keko:Buyuk kardes,2 Baba yerinde kullaniliyor ...
Bırayo Pil:Buyuk erkek kardes
Bırayo qij:Kuçuk erkek kardes
Waya pili:Buyuk kiz kardes,abla
Waya qiji/qici:Kuçuk kizkardes
Bıracıni:Kardesin karisi
Bırarza:Kardes oglu
Zaybırarzay:Kardes oglunun oglu
Kenay bırarzay:Kardes oglunun kizi
Lacé/Lajé bırarzay:Kardes oglunun oglu
Bırakeyna:Kardes kizi
Zaybırakeyna:Kardes kizinin oglu
Keyna bırakeyna:Kardes kizinin kizi
Wayza/Warza:Kizkardesin oglu
Waykeyna:Kizkardesin kizi
Lacé/Lajé waykeyna:Kizkardesin kizinin oglu
Zaywayzay:Kizkardesin oglunun oglu
Keyna waykeyna:Kizkardesin kizinin kizi
Zazay/Zayzay:1)Yegen,2)Yegenler,çocugun cocugu,3)Akraba çocuklari
Egan:Yegen (Hem kizkardesin hemde erkek kardesin çocuklari).

Dad:Amca
Niyazı:Amca karisi
Deza:Amcaoglu
Zaydezay:Amca oglunun oglu
Lacé/Lajé dezay:Amca oglunun oglu
Keyna dezay:Amca oglunun kizi
Cıniya dezay/Dezacıni:Amca oglunun karisi
Dedkeyna:Amca kizi
Zaydedkeyna:Amca kizinin oglu
Lacé/Lajé dedkeyna:Amca kizinin oglu
Keyna dedkeyna: Amca kizinin kizi

----------------------------------------------