Ana Sayfa
İletişim
sayfa-2
sayfa-3
sayfa-4
sayfa-5
sayfa-6
sayfa-7
sayfa-8
sayfa-9
Sayaç
sayfa-10
sayfa-11
sayfa-12
sayfa-13
sayfa-14
sayfa-15
sayfa - 16
sayfa - 17
sayfa - 18
sayfa - 19
sayfa-20
sayfa-21
sayfa-22
sayfa - 23
sayfa - 24
sayfa -25
Qariqatüru -Karikatürler
Gireye Pela Umbazu
 

sayfa - 19












Ez nêzana şima pê zanê yan nê, la ez vana qey her dewe de zey dewey ma, di keyan de paşûr bîbî. Verî tera vatê paşûr, dimara vat; kîler, nika jî vanê; metbexe.

Beyraykey yê paşûrî bîbî. Pîrikey min her game (ez vana qey pîrikey her kesî wina bî) ew beyra zarpe (birme) kerdêne û mehftay (kilît) cê jî girotêne xo. Tabî verî vatê, "zarpe". Zey nika birmey hesnînî çinêbî, di beyran de bi darikan çîk...e viraştibî, ew gama tene dayne kewtê cay xo, beyra hameyne kilîtkerdin. Yê ra vatê "zarpe" Yanê kewtêne şûney birmey nikay. Bi darêke ew hameyne tenedayinî. Yê ra jî vatê "mehfta" yanê kewtêne şûney kilîtanê nikay. Ew jî dar ra viraştibî û serê yê zey kilîtanê nikay bî pê tadayne û beyra hameyne kilîtkerdin.

Belê ew beyray paşûrê ma bî, yanê kîlerî bî.

Ew paşûr heme çî bî...

Ew başûr paştey keyeyke bî ke eşkayne zimistanê xo bi çîgir kerdê ewca derbas bikerê. Di yê paşûrî de çi bîbî ku wina biqîmet bî ke pîrikey min kilît kerdêne û kilîtê cê jî limnayne?

La çi çinêbî?

Yê paşûrî de bilxur, nîske, rûno teze, qawirme, nihay, genim, gozî, meşlûlî, bastêq, hengure û gelêke çî bînî ke merdim nêşkeno heminan yew bi yew vaco.

Yê paşûrî de hengure binê maxan wa daleqnayne qeybî zimistanî, qawirme, bastêq û çî winayinî kerdêne dene û kûpan. Pîrikey min fekê denan jî bi herî teynayne ke kes nêkero a û çî tera nêveco. Çawey jo dest bido yê denan û akero bewlû beno.

Genim û yê çî bînî jî di nê paşûrî de kerdêne kariyan. Karî kerdêne vizikîra. Re rey, henî keyan de merey kewtêne yê kariyan, la weqe...

ó ew kilîtê yê beyray her game pîrikey min limitêne. Tenî ay cay cê zanayne, bûkan jî nêzanayne.

Peynî yê beyray de bolixî bîbî. Ma tûtan, ciwanan û mêrdan jî waştêne kilîtê yê beyray peyda bikerê û bikow miyanê nê bolixî, di miyanê nê bolixî de bibê vinî û kêf bikerê.

Re rey gama pîrikey ma kewtêne paşûr ke çîke ûcara biyaro, ma xo nayne ro heta a ageyro, beyra kilît bikero û kilîtê xo bilimno. A çaxî ma waştêne ke kilîtê cay bivînê û dima ra yê kilîtî bidiznê û bikoy miyanê ya bolixî.

Ma zey bizan çilekî bî, gama ma bikewtêne miyanê çîke ma nêzanayne hendî vinderê û mago borê û hey borê. Na joy ser, her game beyray poşûrê pîrikey min girotebî û kilîtkerde bî.

Semedê na joy ew beyra her game ma rê hedef bî û ma xeyalê peynî yê beyray kerdêne.

Belê ew beyra, beyray bolixî, beyray îdarekerdinê famîley ke...

Nika beyray kewbîn veciyaw... Tirkiya de her kes qalê yê beydar keno. Vanê "Mago senîn yê beyray ro bikoy zere, şertê yê beydar çi yê û çb.

Pîrikey min kilîtê yê beyray nêdayne joy, nêdayne bûkanê xo jî. Gama bikewtêne zere, ger bûkêke yan jî tûtêke xodir biberdêne jî qûral û qerarê ay derbas bîne û joy nêeşkayne, nê jî eftarayne bê ay destê xo bidê çîke.

Nika wayîrê beyray bolixî, beyray medeniyet û hiqûqî ke ew medeniyet û hiqûq ma şarê rojhilat ra mûsnayê, wazenê yewo ke yînandir ê beyray ro derbas bibo û biko zerey yê paşûrî qûralanê xo mocnenê yînan.

Qey yê mecbûr ê joy bigirê zerey yê paşûrê xo?

Bigirê zere go se bo, nêgirî go se bo?

Pîrikey min mecbûre bî yewî xodir bero zerey yê paşûrî?

Nê yînan rê ferq keno û nê jî pîrikey min rê ferq kerdêne. Yê jî zey pîrikey min ê. Ger yew bi qural û qeraranê ay bikoy yê paşûrî çî nêbeno, zirarê ay tede çiniyo, la gama jo bê xeberê ay biko zere qîyametê peyîn beno ra.

Yê yînan jî wina wo. Ger yê qerar û quralan biyarê ca temam, la niyarê ca...

Hemî çî destê yînan dewo.

Yêke waştêne bibê hevparê bolixiya ke paşûrê pîrikey min de bî zey ay kerdêne û zey ay vatêne. Dimay nay joy ra hawnay ne keysê xo ra ke bê vînayin û qerarê pîrikey min çîke ew cara biyaro û boro.

Nika jî vernî Tirkiya de beyray ke sey beyray paşûrê pîrikey min esto...

---------------------------------



Merdımê zanayê vanê ; yew zon yew şar o, ına qal raştaya , ek tı yew şari ra behs keni gerek tı zonê yın bızani , ek zonê ay şar çinêbo tı nêeşkên vaj ın şar namê yı ıno .

Zon hamay vıraşto u daw qulun xû vato wa xû miyond yewni/yobin dı qısê bik kar gurê yowni/yobin ca biyar yobin dı pi bıkêr. Herg zon hamay het erciyayo , erciyaye nêbini xûra yı nêvıraştin,yew şar pê zon şınasyeno. Ek her şar ...zonê xû ri waharê bıko hemınê zonu cıwuyenê nêmırenê la zaf şar esti pê zonê xû waharê nêkerd aysêr ri ına dinyara esteryê bi vin hin çew bahs yın nêkeno .

Ek yew şar qayılo ri ına dinyad bımano gerek keno kı zonê xû qısê/qal bıko , bınuso u qıjon xû zi bımusno yon zon yın vin beno yı zi vin beni. O şaro kı nêeşkeno zonê xû bıpawo u neslo kı yın ra pê yeno ayını ri verdo zaf eyb beno yın ri , ın hal semedê ecızê yınıra beno. Ay şari kı vin bi zonê yın vinbiyê şi ay hemı ecızê bêğêretê xûra ina biyê, Ma qıj Zazayu qayıli şarê ma ay pilê ma ecızê nêki wa ma zonê ma bımusni wa yı zi goşdar bıbi, wa ma ri paşt bıdi semedê ın guri , ni tarix ma ra zi ‘’şaro xû ra ecız’’ ina behs keno ma nêwazeni tarix semdê şarê Zazayu vajo ‘’şaro ecız’’ .

Pê zonê xû whar veciyayış çık ki ra kêm nêkeno guna niyo herum niyo , Zon namus insun yo şerêf yıyo , ço eşkên namus xû ri waharê nêki? Nê .Hêna merdımê zanayê vani; Ek yew inson vercûy zonê xû nêzano sobina zonu weş nêmuseno ruejê kı tıra verê ruh yı dı xerepyayış yeno meydon. Ço/ki çırê qıjon xû zonê xû nêmusn u ki verd wa ruh yı dı xerepyayış bıbo, merdımo kı ın hal pêgueşi bıko gerek qıjon xûra serkewtış nêpawo.

Herg şar gerek qıjon xû zon xû bımusn raşt bımusn gerek zonê xû dı kıtabun bınus, deyron vaj, şiiron bınus, vatê verinon bınus kı zonê yın nêmıro, La pilon ma hetun ınkê ina yew çi nêkerdo aysêr ınkê zonê ma amo ın hal ,ın eybê ma xortun niyo zaf eybê pilon mawo, ma kı vanê zonê ma ha mıreno ma ra vanê; ca verdi pêsekeni zon çı nehfê yı şıma ri esta, wexto kı ina vanê muy ma xortun beni zê teli , merdımo bısılmonê gerek ina nêvajo ,Zon o kı homay dawo qul seni eşkeno ina vajo? In beno eyb .

Vatê şarê mawo; Herg teyr zonê xû dı vendeno’’ la qay ınkê ma zonê ma nêmusnenê? Tornunê xû zonê xû nêmusenê torn ınkê zonê çewnay dı qısê kenê ın eyb tornu niyo piluno. Ma gerek zonê xû ri waharê bıkı kı ma beşk pê ri xû şı homay het .Vin biyayışê yew zon vin biyayışê yew şari yo vin biyayışê xû nidar(tamaşe) mekeri . Bımanê weşiyê dı


--------------------------------









Wax sarê mi rê wax sarê mi rê

Mi çi qeza-bela ardi sarê xu ser

Bêela-bêbela mi çi gunêy kerdî...

Eg ez çirron-kerbelon ra gêrawo a

Ini agêrayîş mi dest d’ nêbi

Mi nêzona çira aşq hendêk xuwarin u

Heyatê ma d’ ryeçon xirabinon verdeno

Ez nêeşkîyawo xu bînati ra kaşkerî vejî

Ini dej îna dusa min’a kî ez tera nêxelisyeno

Çi beno wa bibu mi pê na ᶜacizîya xu

Mi nefsê xu eşt binê lingonê xu

Ez omîyo dergahê tu.

(kîtab ra letêk/kitaptan bir parça)

http://hasipbingol.blogspot.de/2013/03/hasipbingol-kendine-irca-eden-ceviri.html

-------------------------




Geyrena,
Piran dı,
Xarpêt dı,
Diyardêbekıri dı,
teberdê suran dı, ...
geyrena
Şardê Zazayan miyan dı,
geyrena Şêxdê xo
Estorda sıpê serro,
Erdişda sıpê miyan dı,
pawena,
Şêxê xo pawena
Pawena, Şêx Seid´i pawena,
vana beno biri bıvina
Pers kena, vanê:
Estora xo werzanê,
lıngandê peyni ser
u bahdo a pernê,
bırca beleka Diyarbekıri ser
Pernê hetê azminiya
Azmin dı, hewara,
Destê xo derg kerd,
hetê suk u dewan
u şardê Zazayan,
u va: Xatırdê şıma
Pera şı
u çıman verra vıni bı
Geyrena, nêgeyrena,
Şêxê xo nêvinena
Perskena, nêkena,
şopa cı raşt nêkena
Pers kena, vanê:
Bıbêbexteya,
bıqeleşeya tepışto
Eskeranê Kemaldê kori,
o tepışto u berdo
Berdo darda kerdo
Bedenê cı kışto,
labırê fıkırê cı nêmerdo
Zalım u zordaran,
sekerdo, senêkerdo,
nêşayo fıkırê cı bıkışo
Ey ra veşnayo,
Piran,
Xarpêt,
Diyarêbekıri,
Hani u dıha dıha
Veşnayo,
eskeranê Rumi veşnayo
Heme ca,
heme suk u dewê Zazayan,
veşnayê, veşnayê
Geyrena, nêgeyrena,
tesla mı kewna,
nêvinena
Şıma zanê,
şıma fahm kerdo,
ewro,
ewro roc,
çend,
çend,
çend lazımeya şardê ma,
bı Şêxdê ma esta
Geyraya, nêgeyraya,
mı nêşa Şêxê xo bıvina
Labırê posanayışê xo,
qet u qet nêbırnena
Roc do biro,
o do bıvıjiyo
u vera şardê xo,
vera welatê xo biro

Geyrena,
geyrena,
Kodê Dêrsımi serro,
Lada Munzuri vero,
bırsan dı,
bırsandê cengi miyan dı,
geyrena,
geyrena Seyidê xo
Geyrena,
safan verdı,
adırê leci dı,
mawzerı cı destı,
geyrena Pirdê xo
Geyrena cı bıvina
Geyrena cı ziyaret kera
Wazena, başnawa,
vengê ciyê zil u zelali,
burayena ciya miyan dê leci,
başnawa, başnawa,
başnawa kı,
cesaretê xo arêkera
u cesaret bıgira
Goşê xo dana,
goştarey kena,
Ko u keran,
bır u bırıkan,
si, dar u beran goştarey kena
Vengê yeno,
vengê do zil u zelal,
meydan waneno u bureno,
bureno vano:
Eskerê verg u heşan,
dorme gıroto,
dormey qeç u quli,
kal u piri,
keyna, veyv u cıniyan gıroto
Dormey ma,
dormey şardê ma gıroto
Azmin ra,
bı teyarana,
varnenê,
Bombey varnenê
Varnenê, qerşuni varnenê
Ne qeç vanê,
ne gırd u werdi,
têtewr kışenê
Bureno, veyndano u vano:
Xover bıdê,
panê, teslim mebê
Ewro roc,
rocê camêrdeyo,
rocê namusiyo,
rocê şan u şerefiyo
Bımırê,
labırê teslim mebê
Wa teslimey nênuşno,
qe kıtabêdê ma
Nê zalım u zordaran,
barbar u gonirıjnayoxan,
qedina şarê ma Zazayan
Mebê,
Mebê teslimê,
Nê leyrandê heş u vergan
Geyrena,
naşan miyan dı geyrena
geyrena naşdê Seyid´ê xo,
kaldê xo,
Pirdê xo,
Serdardê xo,
Vana beno bıvina
Bıvina u sero dıhay bıkera
Perskena, vanê:
Bı bêbexteya,
bı xayıneya,
bı qeleşeya,
dawetê Erzingani kerdo
Vato: Bê,
bê ma werey birê,
şıma çıçi wazenê,
ma ey bıdê
Labırê uza dı,
Erzingan dı,
bı bêbexteya tepışto
Dest u lıngê cı,
dayê rêzılan ro
Meydandê leci dı,
bı cı nêşayo
Nêşayo,
dışmenan bı cı nêşayo
Ey ra raya xayıney,
raya bêbextey,
raya qeleşey naya xover,
naya xover u cerıbnaya
Bı o hesaba tepışto
u berdo
Vanê; Berdo,
Berdo darda idami ver
Hewna kı ey,
Lınga xo,
Ìskemedê bındê xo ro nêdaya
Vato:
”Mı bı xayıney, bêbextey
u zurandê şıma nêşa.
Na ju mı rê derd bi”
Ez zi şıma ver mıl nêronana,
Wa na ju zi,
şıma rê kül u derd bo”
U qısey xo una ramıtê
Şıma zurkerê,
şıma xayıniyê,
şıma bêbextê,
şıma bêemelê
Tersê mı şıma ra,
ordiyandê şıma ra
u qanunandê şıma ra çıniyo
Tersê mı bêbexteyda şıma,
xayıneyda şıma ra esto
Ez do bı şan
u şerefdê xo ya bımıra,
na ju do şıma zeri dı kül bo
Ez nêmırena
u vira nêşına
teniya bedenê mı,
wertera yeno werzanayenı
Ez do tım u tım,
virdê şardê xo dı ba
Labırê şıma do lanet bê
u bı ê lanetana şırê
Domanê şıma do zi werzê
u lanet bıvarnê şıma ser
Geyraya, nêgeyraya,
Mı Seyıdê xo,
Pirê xo,
Serdarê xo,
Kalê xo nêdi
Geyrena, nêgeyrena nêvinena
Gazi kena, veyndana Vana:
Pirê mı,
Seyıdê mı,
Serdarê mı,
Kalê mı tı zanê
Ewro,
a rocı ra vêşi,
lazımeya ma,
lazımeya Dêrsımi,
lazımeya şardê Zazayan,
bı to esta
Werzı, werzı,
Werzı Seyıdê mı werzı
Serdarê mı werzı
Werzı u verni bıgi
Wa xortê ma,
camêrdê ma,
qeç u qulê ma telef nêbê
Semedê şarnay,
semedê bêamaci,
pede nêşırê
Geyrena, nêgeyrena,
gazi kena, nêkena,
Seyıdê xo nêvinena
Labırê,
Qerati u sersiya cı,
Veng u buriya cı,
şan u namey cı,
tım mı viridıro,
tım mı çıman veroyo,
Fınê kewto mı goşan
u mı goşan ra nêşıno
Veng keno u vano:
Key zalım u bêbextan,
Neyar u dışmenan bıveşo
Terteley şardê mı vıraşto
Vano:
Hewnê mıno nino,
gef u qahran,
xınc u xıncıkan ver
Qahrê mı o yo,
Xıncê mı noyo,
şarê ma telef biyo
Ewro keso,
şopda şehidan ra nêşıno
Hergı jewi rayê tepışta,
Ê yê po şınê
Ray cı, rayê raşti,
Rayê şardê ma niyê
Rayê çewt
rayê têmiyanê
u cêra nêveteyê
Tersê mı o terso,
Wına şıro,
şarê mı pede şıro
u vıni bo
Tersê mı o terso,
şarê mı, şareyda xo rê,
war u welatê xo rê
u xo rê wahêr nêvıjiyo
Tersê mı o terso,
semedê şareyda xo,
kameyda xo lec nêkero
Semedê şarnay,
şıro bımıro
Tersê mı o terso,
Goniya şehidandê,
şehidandê şardê ma vıni bo
Wazena,
zahfuzahf wazena
Wazena Seyıdê xo,
Pirê xo,
Serdarê xo wazena
Wazena,
labırê cı nêresena
Nêvinena,
u vengê cı niyaşnawena
Geyrena, nêgeyrena,
şopa cı raşt nêkena
Labırê heme ca dı,
koyan sero,
bır u beran miyan dı,
dew u sukandê xo dı,
qeratiyê cı vinena
u vengê cı aşnawena
Heme ca dı,
Namey cı nuşneyayo,
Vira nêşıno

Geyrena
Germdê Adına dı,
mahla Anadoli dı,
baxçandê porteqalan dı,
erdandê pemi miyan dı,
geyrena
Geyrena rayembazê xo,
embazê rocdê tengi
Geyrena nêgeyrena,
ey nêvinena
Polis qolejiyê Adına dı,
iskenci bın dı,
hücra bındê erdiya heşti dı,
geyrena Şewketi,
Şewketê Zazay
Demê veri,
demê rayembazey ana xo viri
Ma pêrê vatê; Deza
Deza bê, deza şo,
deza ma wına bıkerê,
wına nêkerê
Şewketi vatê;
Deza bê,
bê ma hereketê xo ronê
Hereketê Zazayan ronê
Ma pê kerdê,
labırê, ma pêser niyameyê
Ma nêşayê,
Nêşayê rocê ravey,
rocê veror hereketê xo ronê
Semedo kı,
taydê ma hereketê Kürdan,
taydê ma hereketê Tırkan
u tay zi xoser bi
Ey ra,
o semed ra ma nêşayê
Ewro mı zahf,
zahfuzahf bêriya ey kerda
Geyrena, nêgeyrena,
cı nêvinena
Şıma zanê,
zanê se bi
u çıçi qewımiya,
polis qolejidê Adına dı
Teberdê wededê iskenci dı,
kewt mı goşan,
mı aşnawıt
Vengê cı,
vengê ciyo bahdoyên,
kewt mı goşan
Bı Zazaki va:
”Ax, ax dayê, ax ez kışta”
u vengê cı bıriya
O dem,
a seatı,
mı xo vıni kerd
Destê xo mı kerdi nuncıki,
mı va dekewa zere,
qatê çıhari ra,
mı şa çend polisan bıxoya,
inana piya berza war
Geyrena,
rayembazandê xo yê binan
Nêzana,
çıçi qewımiya,
koti dı
u kamcin leci miyan dı,
amey kıştenı
Sebı,
naşê inan se bı
Veşnay, ya kerdi vıni
Geyrena, nêgeyrena,
inan nêvinena
Bahdê seran,
Warda Çeqo´y Xezalı ra perskena
Vana; Waya Xezalı,
Qe xebera şıma Çeqoy ra bi
Bermena,
zeri ra bermena
u zey dalpan,
xo çıman ra hersi rıjnena
Vana; Keko, ma xebera to nêbi
Şewa kı, şıma tepêşiyay
A şewı,
hücra mahla hürriyeti dı,
eşt ey u Cewdeti ser
Wırna teslim nêbi,
xover da
Dı a xoverdayenı dı,
wırna zi kışiyay
Naşê cı zi,
ne mısnay ma
u ne zi day ma
Geyrena, nêgeyrena,
nêvinena, kesi nêvinena

Geyrena,
Sêwregı dı geyrena
Geyrena qeçkinı,
geyrena xortey
Geyrena,
embazandê xo yê qeçkinı,
ê wendexani
u ê xortey
Nêvinena,
taynandê cı nêvinena
Gefi wena,
qültıki war kena,
lanet varnena
Varnena zalıman ser
Geyrena,
Geyrena xo,
qeçkinda xo,
xorteyda xo,
embazandê xo,
rayembazandê xo
Koyan sero,
awan verdı,
daran bın dı,
küçandê tengan dı,
geyrena
Geyrena, nêgeyrena,
Kesi nêvinena, nêvinena...!


-----------------------------------------------------



--------------------------------------







“Jüanê maa mı çermê mıno. Jüanê bini piştkê mınê. İsan waştena xo ser, çı wext bıwazo, o wext piştkanê xo vurneno. Emma, çermê xo nêşkino bıvurno” Anti Jalava



“Borzal kerdene (fıkırnaene), zerrê isani de, xo bo xo qeseykerdena xowa” Platon...



21yê Gucige 1952ine de Bangladeş bınê bandıra Pakıstani de bi. Jüano (zıwano) resmi ki İngilizki bi. Na roce telebane universıtê Dakka numaiş gırê da. Jüanê xo rê serbestiye waşte. A roce ni teleban ra phanc tenê xo amay kiştene. UNESCOy na roce, 1999ine de “Roca Jüanê Ma u Pi” qebul kerda.



Ezaê UNESCOy her serre 21yê Gucige de Amerika, Afrika, Asya de Jüanê ke bıne bandıra derê, Jüanê ke kenê ke vindi bê; serba ni jüanun konferansun danê. Tırkiya, bara na qesa xo no kherraniye. Qe thabaê nêhesnena. Hetê ra vana, ez imısê kriteranê Europa benun; heto bin ra Jüanê ke Anatoliye de yenê qesey kerdene; ine rê,” jüanê nêzanoği” vana. Namê i jüanan ki niana jüanê xo ser. Taê komeli, taê zerrevêsaê jüanun hento ke destbera xo yena, hente qeyret kenê ke serba ni jüanun bıxebetiyê.

Jüani ebe qeyretê taê komalana, ebe qeyretê taê zerrevesanê jüanan ra nêvecinê roştiye. Gereko dewlete serba na kare qeyret bıkero; qanunun veco, ni jüanun mekteban de salıx’o zav - zêçi do.



Jüan ebe isani’a yeno meydan. Ebe isani’a ramino. Jüan ke nêbi, tarixê isani ki nêbeno. İsan xo bo xo nê, ebe tarixê xo’wa esto. Jüan ke nêbi, zagonê isani ke nêbeno. Jüan ke nêbi, kerdena isani ki nêbena. İsan ebe jüani’a esto. Ebe jüani’a kamiya xo ramıno. İsan serba hemu çiyê xo, jüanê xo rê dêndaro.



Jüan heni zey vatena taine, işaretan ra, vengan ra nêno meydan. Jüan, isan bo isan, isan bo herdê dewrêşi (çi/dina biyaişi) miyan de sistematikê maneyo. Çiyê nianên rê isan bıbo ke dina biyaişi de raştê cı beno. Çıke isan ebe jüan’a beno isan. Mabênê isani bo isan de, mabênê isani bo çiyê biyaişi de pêro jüan esto.



Kerdenê isani ebe jüan’a morinê, ebe jüan’a az bo az raminê. Jüan ke nêbiyêne; ne qale kerdenanê isanêtine biyêne; ne ki qalê tarixê isanêtine. Ancia, eke mektebi nêbiyêne; eke salıxê jüani nêbiyêne, kerdenê isani nia hente raver nêşiyêne. A taw jüan teyna zerrê çêyi de çıton qesey biyo, heni mandêne. Jüan ke raver nêşiyêne, isanêtine ki raver nêşiyêne.



İsan ebe jüanê maa xo’wa yeno dina. Ebe jüanê maa xo’wa dina nas keno. Ebe jüanê maa xo’wa borzal keno. Ebe jüanê maa xo’wa lorkun vano. Ebe jüanê maa xo’wa berbeno, huyino, kıfrun keno, sanıkun qesey keno, veng’o theyr o thuri dano… Wayirê jüani biyaine bo isan biyaina jüya. İsan ebe jüani’a teynaine ra, teyna mandene ra xeleşino ra.



Kamci jüan beno, bıbo; no jüan çıqa zarek beno, bıbo; dormê ma de çı ke esto, ine pêro name keno. Çiyo ke dormê ma de nêbo, çiyo ke ma nêvinime, nêzanime; inan’i ki no jüan xo gore name keno, veceno zani.



Çiyo ke isan ebe jüanê xo’wa bıvêno borzal kero (bıfıkırno), ey çi gereke ebe jüanê xo’wa salıx do, ebe jüanê xo’wa naskerdene do. Çiyo ke isan ebe jüanê xo’wa nêvino, borzal nêkero, serba i çi isan xoverki (ezber) qesey keno. İ çi nêşkino be keşi’a salıx do ya ki naskerdene dero. Çıke isani çiyê ke di, serba çiyê ke fıkırna; ebe jüanê xo’wa i çi vineno, ebe jüanê xo’wa i çi borzal keno.



İsan ke çiyê bıfıkırno (borzal kero), serba i çi, zerrê xo de xo bo xo qesey keno, vato Platoni. Heya, borzal kerdena isani bo jüani mabên de gıreo ke esto, isani ke o nêdi, o nêvet zani, a taw mabênê jüani bo dina biyaişi mabên de pırdi pêro ercinê/rıjinê. A taw, kılami-çekuy têde benê bêmane, dina biyaişi ra benê fıreqet.



İsan gereko na dina de çı beno, bıbo; ebe jüanê xo’wa, ebe çımanê xo’wa i çi bıvêno. Ebe jüanê’wa çıqa ke bıfıkriyo, çıqa ke bıvêniyo; o jüan hente raver sono, hente beno dewleti. Çıke vinten o borzal kerdene bo raver şiyaina jüani mabên de gıreo de qewin esto.



Jüan, kıresnoğê xo isan rê fırseto de gırso. Ni fırsetun isano jüankıresnoğ bıwazo, keno dewleti; bıwazo, fino bınê herdi. No hal, vinıtene bo borzal kerdena isanê kıresnoği gore vurino.



Dewleti biyaina jü jüani, xêlê çi rê gırêdaiya. Serba nae, çül sıfte, gereko qomo ke ni jüani qesey keno, no qom gereko bara hemu çi de serbest bo. Henio ke bara vinıtene, borzal kerdene, wanden u nustene; bara hunermendiye, felesefe bo ilmi’a… Qomo ke amo na hal, belkia o qom jüanê xo veco pay, dewleti kero. Jüanê xo raver bero.



Qomo ke teyna çê de xo bo xo jüanê xo qesey bıkero, qomo ke jüanê xo mektuban de nêro wenden u nustene, bara ilmi, bara felsefey, bara hunermendiye jüanê xo necêriyo de, jüanê i qomi roc be roc beno qıc, beno sêfil; sıfte qomi miyan de qesey nêbeno, dıma mulxıti miyan de, bado ki cêni u cüamêrdun miyan de qesey nêbeno; na dina ser ra darino we, beno vindi, sono…

-----------------------------------




Gerek her merdım hemver xü, hemver, piranê xü vazife yê xü biyaro ca. Vazife, vazife yê vındernayışê vıni biyayenda zıwanê ma Zazaki yo. gerek her merdımê do zaneye, nuştox, wendey xü u kokê xü nas bı kero. Nas kerdena xü, nas kerdena welatê xü kêberê şarê binan rê xü qebul kerdayışa beno.
Her merdım bı şexsiyetê xü ya yeno nas kerdenı. Senin kı her, milet, nuştox, artis bı çi yê xü yê taybeti ya... yenê nas kerdenı. Ê kı ninan rê beno kılidê komünikasyon zi fına zıwano. Yani zıwan, kılidê komünikasyonê nus u ê qıseyê mabêndê şaran u insanano. Zıwan şexsiyetê welatiyo. Kokê welat, kokê name yê welat her wext xü zıwan ra gino. Swêdi-Swêd, Yunani-Yunanistan, Fransızi-Fransa, Romani-Romanya, Rusi-Rusiya u.a.b…

Çı wext merdım bı zıwanê xü ya nê nuşno, zıwano xü nıyaro kar, cayê dı êy merdımı kewnê tengaseya vınayış u nê şenê rayê newe akerê qandê zıwanê xü u nê şenê bıbê rayverê şarê xü. Zıwan, vek u dıyalekt zengın bıyayena şar bıyeyena.

Bı zıwanê zazakı heta nıka çiyê mühim niyameyo nuşnayenı. Çiyê kı heta nıka ameyo nuşnayenı zi zaf neweyê. No newe biyayenı zi, zıwanê ma yê nuştı zehmetey veceno ser rayê ma. Heta nıka o çi kı ameyê nuşnayenı, ina zi tenya ser çiyê politik u ıstanıkan mendo. Gere ma nêy çiy bıvırnê. Enerji u gıraneya xü bıdê ser çiyê bini zi. Co kı çendı ma ser zıwan, tarix, tradisyon u ser çiyê açarnayış bı gürweyê ma yê zıwanê xü yê may u piyan bıkerê dewlemend. Herı çiyê mühım zi noyo kı, zıwanê ma yê zazaki dı diyalekt u veki estê. Nuşnayenı dı, qıse kerdenı dı qandê coyo kı ma zehmetey ancenê . Gere ma qederê zıwanê xü yê bın dest mendaye bı vırnê u êy rê gunıyo teze bı dê. Eger ma nêy nê vırazê se,qeçekê ma , ma ra hêsap perskerê. Ma, kar u xebatê ma zi wunı tecrit bıkerê kı ma do nê şerê bı werzê saqandê xü ser.

Tıya dı ez wazena çiyê veca çıman ver. Gere ma enerjı u gonıyê xü bıdê ser zıwan u ma xü lete nê kerê. Vek u dıyalektê zazkı bıyarê pêhet u bı ına ra ma zıwanê xü yê nuşı vırazê. No kar zi, karê merdımê cıdı u ê zaneyo. Eger ma wazenê se, zıwanê xü yê newedera vırazê gere ma akademı, enstütıyên xü vırazê. u bı newedera ma êy rê gonı yo taze bı dê. Bı zur u nêzanêya qe çiyê nekewno ser. Zane bıyayen zi, kokê xü, zıwan xü u kültürê xü naskerdena u gırwe kerdena beno. Gere her merdım gırwe u enerjiyê xü dı cıdı bo.

Vırazyayena u bıyayena dınya ra heta nıka heme çi ameyo vırnayış. ‹nsanş, sı, aw, dar u çar wextê serı ameyo vırnayışı u zaney tarıxê nêy rê vanê mutasyon. Zıwan zi no vırnayış ra heqê xü gıroto u ameyo vırnayış. No vırnayış hem hetê negatıva u hem zi hetê posıtıva yo. O çi kı negatıv tarıx dı xü mısnayo noyo kı şar zıwanê xü vıra kerdo u zıwanı bını mısayo. Na vervatenê xü dı bı zerıweşeya şenê nêy vacê kı; zıwanê ma dı zi çiyê newe vıcênê. Ma şarê xü rê u wendenanê Zazakı rê héme çiyê neşırê Zazaki bımbarek kenê.

Ez nêy çiy serwerzayena zaf gırd vinena. Qandê kı, heta nıka zıwanê ma ameyo pelçiknayenı u nıka nıka ma gamê xü yê gırdi erzenê u xü nezdıyê pê anê. Ez a vana; Qandê jew bıyayena zıwanê ma zazaki dest pêdê pê, mıl bıdê mıl...Piya ma bê wahêr niyê. Zazayê kı welatanê Awrupa dı cüwênê, gerek zıwananê ina weş bımısê u literatürê Awrupiyan ra kıtabi bı açarnê (kıtabanê qeçekan, sıiri, ıstanıki, romani uêb). Zazaki. No çi, zaf mühimo. Literatür (edebiyat) engineya xü zıwan ra gino. Şıma do ilah vacê; -Qandê çiçi literatürê welatanê binan zıwanê ma rê biro açarnayenı? No karê ma, qandê çıçiyo? Mebet, tenya açarnayenı literatür niya. Mebet, ma çendı literatürê dınyay bıaçarnê zıwanê ma yê xasek Zazaki rê o do bıbo zeydê nımuneya. Bı no gürweyenê ma ya ma do yaremetey bı da zıwanê ma yê xasek Zazaki. Çı çax zıwani dı, lıteratür u nuşteyê kültürê ê miletê binan birê açarnayenı u çı çax şarê ma nêy çi naskenê u destkenê wendenê nêy çiy, o çax dınya ra u welatanê binara zi çiyê newe hésênê. Nêy çi zi çiyêno zaf mühimo. Çı çax merdım literatürê welatanê bini nas nêkero u rayê literatürê nas nêkero nêşeno bı zıwanê no zéifa bıbo parçeyê literatürê dınyay...

Zıwanê ma yê literatüri dı, taybeti zıwanê ma zazaki/dımlıki dı literatür u wenden, nuşnayenı zaf zeifo. Merdım şeno waco çinyo zi. Wuni yo gere ma zi cayê ra dest bı nuş u wendenı bıkerê. No açarnayen beno, no nuşê roman, ıstanıki, şıir beno, no meqale, no destnüş beno qe mühim niyo. Çiyê mühim esto kı a zi naya kı, êy insani kı şenê bı wanê u bınuşnê gere cayêra dest bı xızmetê xü yê erciyayey bı kerê. Bı wanê, bı nuşnê ü no zi vazifa ma yo, qolıncanê ma serdı barê ma yo u no zi bar kerdena tarix o u tarix ma ra hésab pers keno.

Zıwan bı cı ya wendeno, nuşnayeno u qısey kerdeno. Zıwan héme çi ra mühim milet biyayeno. Hinsani, mileti yenê/peyda benê ü tarix ra zi wuni vıni benê, mırenê u kes ina nas nêkeno, nêzano kı ina tarix dı estbiyê. Tabi miletanı kı paş xü dı çiyê nuştey veradayo, tarix ra wuni rew vıni nêbiyê ü nêbenê zi. Ma nêy rê şenê no nımune bıdê; destanê Gılgamış (Gırdgamêş), tarixê Firaunê Mısıri, tarixê Maya-Azteki, Babili, Asuri, Sümeri qandê kı ameyê nuşnayanı coy kı nêmerdi u heta wextê ma resa yo. Yani nay miletan ser si, ser çermı, ser tehxt ü desan bı zıwanê xü yê nuşi, çi nuşnayê u nay çi, vıni nêbiy, şewqa aşmi ra vıcyay verniya şewqa rojı. Tarix dı arkolog vıcyayê bı serana ser nêy çiy kar kerdê ü bı nêya tarixê ay miletan dayê naskerdenı. Qandê coyo kı ma zi gıraneya xü bıdê/veradê ser nuş, wendış ü qeçekanê xü bı zıwanê xü ya bı élımnê u gere no ma dı bı bo tradisyonı (édet).

Zıwanê ma beno kı zéifo, bê taqeto ma vına zi qeçıkanê xü rê zıwanê ma yê bıtaqet u ê zéif bı élımnê. Qeçeki wextê verni dı şenê çewtanê ma bıvinê ü ay vatenê ma yê çewti, zéifi bı vatenı raşta bıvırnê. No meqale dı tayın vatey ze Awrupi yo. Zeydê "tradisyon". Zıwanê ma, zıwanê Hindi-Awrupi yo. O wext ma şenê vatey, qısey ina ra deyın bıkerê u gerek çinyo kı ma newera vatey u qısey vırazê. Gere zıwanê ma welat ra, zıwanê insanê ma ra dur nê kewo zanayey, bı kelime vıraşteyana nê beno. Zaneyey, zuri u bı xırxızeya zi nêbeno. Gere merdım hem qandê xü, hem zi xebatê ay nuştoxii bini rê dürüst bo. Qandê kı, kes marê "şıma mecburiyê bı zimanê xü ya bınuşnê. şıma mecburiyi bıbê nuştox." Nê vato. Kes mara alimey yan zi nuştoxey nê wazeno u nê waşto. Tercih ma bı xü kerdo. Wext, wextê zıwanê ma yê xasek Zazaki rê wayêr vıcyayeno.

http://iremetforlag.tripod.com/


-----------------------------------------------------


Angola ra jü Sanıke



Roce jü gorgeçine sona sere jü dare dı nisena ro u baslı wendene kena. Hêni wanena kı qı pers mekı rê! Dorme de dısmenê xo estê çinnê, xo virra kena. A sırı dı bınê dare dı maro dı şia beno. Mar hên guman keno kı jü sefkan nowu hatê ninu ser yeno. Baxo xodı teqet nêvineno yaki nêşikino bıveciyo serê dare, xeberê gorgeçine dero. Dara destekına kı (sarmaşık ağ...acı) puruşiya dare rê, cêreno aê verro, vano:

"Waê, a gorgeçine rê vace, venci xu bıbırno. Xo virra mekı ro kı, sefkani boyna na dormê dı fetelinê!" Dara destekıne, "mırê çı!." vana bırnena.

Gorgeçine ninanna bêxeber honay wanena. Herqeşi zor kena. Venci (vengi) xo suxi kena berc. Fıqara mı gorgeçine! A roce çêfê xo amo çıko, fındetene nêzana suxi wanena. Hama mar quman keno kı, raşti sefkanê na dorme dı fetelino. Çerexino, yeno ancia cêreno dara destekıne verro, vano:

"Se beno, xeberê na gorgeçina bêaqılê de! Na nejdi dı jü sefkanê fetelino. Baduna bena qırbanê venci xo!"

Dara destekıne:

"Ahuuu, mıra çı wazena? Mırê çı gorgeçine ra, mırê çı sefkani ra! Se kenê bıkırê" vana bırnena. Sefkan suxi beno nêjdi. Gorgeçine gewlê venci xo biya, wendena xora pêyser nêmana. Mar defa pêyınê xo çarneno dara destekıne, cêreno verro. Vano:

"Nıka deqeêna sefkan yeno naca. Gorgeçine rê vace herbi naca ra dürr bo!" Deê, merdena gorgeçine êynê dara destekıne dı niyo! Anciay a qarina vana:

"Tore vano kı se beno bıbo, mıre lazım niyo. Venci xo bıberne! Mı reet bıverde!" Mar êndi omıdê xo bırneno. Sefkan tufanci xo keno berc, nano gorgeçine ra. Êndi çiyo kı bıbo, biyo! Gorgeçine zê pelci dare, yena bınê. Sefkan ama bınê dare dı serkerd, waşt kı gorgeçine biciro. Na sırı dı, qurna dare dı mari vineno. "Sans naê rê vanê", "bê jü kemera, dı theyru purudayne naê rê vanê" vano, nafay tufanci xo hatê mari ser keno derg. Mari uca dı çiseno! "Ewro, qısmetê ma zaf veciya, xonça ma xeyli wes bena" vano, bê hewesa gorgeçine ceno keno zerê çante xo. Mari kı cêno puruşneno vıle xore, erceno hermanê xo ser. Hama mar deê ver ra, deê pêy ra sımotino ra yeno cêr. Sefkan sekeno sa, nêşiçino mari biciyo bero. Dusmıs beno, dormê xodı sêrkeno. Na sıre dı, çıme xo gıno dara destekıne. "Na kara mı vinena" vano. Kardia xo veceno, dara destekıne bırneno. Bê naa, mari rınd gıredano. Mari cêno xo dest, kono raê. Dara destekıne, cereme rişayna xo bê merdene ante, sefkani kı bê hewesa qotmışbi, şi çê xo.

Na sanıke hêni zano, jüyo kı vano "maro kı dêmisê mı nêbeno, hazar serre wes u war bo" uo kı riye dinadı her çirê "mıre çı" vano u qarıse thabay nê beno, inanne dersı da hewlê musnena.

http://www.pulur.info/masallar/gorgecine_mar.html


----------------------------




Beno, nêbeno. Bızê bena, jü ki hirê bıjêkê xo benê. Rocê bıze bıjêkanê xo kena esket, çêber cêna.
Vana:
“Khıd–Khıdanê mı, Mırc–Mırcanê mı, Çhula m’ – Çhançula m’! Ez sonane, bırr de cêrenane.
Velg u vas wenane, cıcıkanê xo kenane pırrê sıti, yenane. Xorê mırdi bıliyê. Hama, yamu yamu!
Sıma mı dıma nêbo, keşi rê çêber yakerê! Verg esto, hes esto. Dısmenê ma hundê muyanê ma zafê. Yenê, zê mı qırrenê..., sıma xapnenê. Sıma ke cı rê çêber kenê ya, sıma wenê. Nia dê, rınd gos
ro mı nê! Nisanê mı beliyê. Ez qırrenane. Peyekê mı sıpiyê, lıngê mı dıçalatê, çımıkınê. Bınê gula mı belekıno, dı gulıki pıraê. İştiriyê mı tikê. Sıma ke ni nisananê mı ebe xo çım vênenê, hona çêber yakerê. Bıjêki vanê:
“Dakıla mı, to rê qısawıte mebo. Merex meke. Kes ma nêxapneno.”
Bıze na cüab ra dıme bêqısawıte sona, çerena. Bıze ra dıme verg yeno peyê çêberê esketi. Vano:
“Ez maa sımawane, mı rê çêber yakerê!” Bıjêki vanê:
“Wiy! Tı maa ma niya, bese nêkena ma bıxapnê. Maa ma vana ‘Meee...’!
Verg peyser cêreno ya, sono. Di-rê deqey ra dıme peyser yeno peyê çêberê bıjêku. Vano:
“Meee...! Maa sımawane, mı rê çêber yakerê!” Bıjêki vanê:
“Tı ke maa mawa, hala lınganê xo, peyekanê xo bınê çêberi ra era ma musne!” Verg lınganê xo, peyekanê xo bınê çêberi ra dano ra. Bıjêki vanê: „Wiy“, peyser vaz danê. Vanê:
“Tı maa ma niya. Peyekê to gewrê, lıngê to pencıkınê. Peyekê maa ma sıpiyê, lıngê xo dıçalatê, çımıkınê. Tı pê ma xapnena.”
Verg uncia cêreno ya, peyser sono. Sono, lınganê xo rê çımıku çamurre ra vırazeno. Lınganê xo, peyekanê xo quiya kıreci de keno sıpê. Uncia peyser sono peyê çêberê bıjêku. Vano:
“Meee...! Ez maa sımawane, mı rê çêber yakerê, sıtê xo sıma di!” Bıjêki vanê:
“Hala bınê çêberi ra lınganê xo, peyekanê xo era ma musne! Bınê gula xo ki era ma musne!
Verg peyekanê xo, lınganê xo bınê çêberi ra keno ra derg. Bıjêki vanê:
“Heya! Nisanê to zê maa maê. Hama bınê gula xo ki bia verê lona verba ma ke bıvênime.” Verg bınê gula xo ano verê verba lone. Bıjêki vanê:
“Nêêê...! Bınê gula maa ma belekıno. Dı gulıki parê. Tı maa ma niya, bınê gula to gewro, bêgulıko!” Verg terkneno, sono. Na rae ki çamurre ano, nano pırçê bınê gula xo ra. Dı gulıku vırazeno. Bınê gula xo quiya kıreci de keno sıpê. Peyser sono peyê çêberê bıjêku. Vano:
“Meee...! Ez maa sımawane. Nia dê, lıngê mı dıçımıkınê, peyekê mı sıpiyê. Bınê gula mı sıpêo, dı gulıkê sıpêy pıraê. Mı rê çêber yakerê, sıtê xo sıma di!” Bıjêki vanê:
“Heya! Tı ke maa mawa, hala iştiriyanê xo ki era ma musne ke to rê inam bime.” Verg sarê xo ano verê lone. Bıjêki vanê:
“Wiy...! Kuyê, iştiriyê to? Dı iştiriyê tiki maa ma sare raê. Tı maa ma niya. Bıterkne, so!”
Verg korposeman terkneno, sono. Heni umıdê xo nêmaneno. Vano, ni bıjêki her rae nisanê vanê!
Mae ni rınd temey kerdê.’
Rızneno, nizneno. Terkneno, sono bınê jiyara qurbanu. Dı iştiriyanê tiku vêneno. Beno, ebe çamurre nano sarê xo ra. Peyser terkneno, yeno peyê çêberê bıjêku. Uncia vano:
“Meee...! Ez maa sımawane. Bırr ra amane, mı rê çêber yakerê, ez bêri zerre!” Bıjêki vanê:
“Nêêê...! Tı ke maa mawa, hala nisananê xo era ma musne! Bıvênime ke to rê çêber yakerime. Tı ke maa mawa, hala ravê lınganê xo, peyekanê xo bınê çêberi ra era ma musne!”
Verg lınganê xo, peyekanê xo bınê çêberi ra keno raşt. Bıjêki nia danê ke lıngi çımıkınê, peyeki sıpiyê, zê maa bıjêkanê. Na rae ki vanê:
“Hala bınê gula xo bia verê lona düştê ma!” Verg na rae ki bınê gula xo ano verê lone. Bıjêki nia danê ke bınê gula xo sıpêo. Dı gulıki pırarê. Bıjêki vanê:
“Hala iştiriyanê xo ki bia verê lone, bıvênime!”
Verg iştiriyanê xo ki ano verê lone. Bıjêki iştiriyu de nia danê ke iştiriy ki dı teneyê, tikê. Bıjêki nisananê maa xo tek be tek vergi sero vênenê, inam benê. Çêber phışti ser kenê ya. Verg zê vay
guveno, kuno zerrê esketi. Kuyno be bıjêkê ra, quletneno ro. Na calavate de bıjêka bine remena, kuna lona peyê esketi. Phılojina pêro, tey manena. Lone tenge bena. Verg nêşkino pıra şêro.
Bıjêke fekê vergi ra axıri xeleşina. Verg bıjêka xo quletneno ro, bıjêka bine ra teseliya xo bırrina.
Terkneno, beno teber. Werdo, na rae ki bınê vêri ra nêsono. Nejdiyê esketi de dare bena. Sono, şiya dare de kuno ro. Pa sono hewn ra.
Di-rê sati ra dıme bıze peyser yena ke çêberê esketi yakerdeo. Ters kuno zerrê bıze, bena çarçısme. Qırrena, qırrena... De...! Qe caê bıjêku ra veng u vac nêvecino. Peyê coy bıjêka ke phılojina lona esketi, qırrena. Vana:
“Meee... meee...!” Lone ra vecina, qırrena, yena lewê maa xo. Çıngê vıli bena, çıngê miyani bena.
Vana:
“Hal u meselê ma u vergê şişi nia nia... “
Bıze qeseykerdena bıjêka xo ra dıme xo dana hard ro, xo kuyna na dês ra, a dês ra. Qırrena, yena ke çarç bo. Ebe na hêrs vergi ke bıvêno, kena parçe.
Bıze tabat nêkena, bena teber. Rêça vergi bırrnena, taqib kena. Pıra pıra sona. Sona ke verg hao bınê dare de hewn dero. Bıze fıraqet galme kena cı, iştiriyanê xo kena vêrê vergi de, vêre qılasnena ra. Bıjêka xuya çhule vêrê vergi ra wes u war vecena.
Bıze tenê kemer u kuç ana, kena vêrê vergi, ca verdana. Bıjêka xo cêna, terknena, sona. Verg hem dırbetıno, hem têsano. Yeno ke bêro ra lınganê xo ser, bese nêkeno. Bınê kemer u kuçi ra nêşkino urzo ra xo ser. Labetino, pede pede xo ğız keno, sono serê quiye. Avarde sono ke ağwe bısımo. Gırr beno, gıneno quiye ro, xenekino.
Bıze hêfê bıjêkanê xo cêna. Bıjêkanê xo rê newede ogıtu kena.

Çıme: Besera Qemerê Khali 1989 – Korta Sure1

Aus: Daimi Cengiz: Dersim Fablları – I. Kalan Yayınları, 2001, Ankara. Mit freundlicher Genehmigung dem Basisdialekt
des Lehrbuchs angepasst und vereinfacht. Die Abbildungen sind aus dem Internet entnommen.

Vokabeln:
beno, nêbeno – es war einmal
bıze – Geiß, Ziege
bıjêk, bıjêke – Geißlein
jü ki – und, sowie; bir de
esket – Höhle
çêber – Tür
çêber guretene (cên-) – Tür schließen
Khıdan, Mırcan, Çhançule - Eigennamen
çhul – klein
bırr – Wald
cêraene (cêren-) – spazierengehen
velg – Blatt
vas – Gras, Heu
cıcık – Zitze
pırr – voll; pırrê … - voll mit
sıt – Milch
xorê – „für sich“ Adverb zur Verstärkung
mırdi –bis zum sattwerden
lıtene (lin-; bıli-) – saugen
yamu yamu! – bloß, Achtung!
(2. Fall) ... dıma – nach ...
nêbo ke – nicht, dass; olmasın ki
kes – jemand
yakerdene (ken- ya; yaker-) – öffnen
verg – Wolf
hes – Bär
dısmen – Feind
hunde – soviel; hundê ... – soviel wie ...
muye f – (Körper-) Haar
zê, jê (+2. Fall) – wie
qırraene (qırren-) – blöken, meckern
xapıtene (xapnen-; bıxapn-) – hereinlegen, täuschen
pê cı xapıtene – jmdn. täuschen
nia daene (nia dan-; nia d-) – schauen
gos ro cı naene (gos nan- ro cı; gos ro cı n-) – jmdn.
zuhören
nisan – Kennzeichen, Merkmal
beli – bestimmt, bekannt
peyeke f – Wade, Unterschenkel
sıpê – weiß
lınge f – Fuß
dıçalat – gespalten, gegabelt
çımık – Klaue; çımıkın – paarhufig
bınê ... – unter ...
gule f – Hals
belekın – gestreift
gulık – Klunker
iştiri m – Horn
tik – aufrecht, gerade
pıra, pa biyaene (pıra-, par-) – dran sein, dran haften
ebe xo çım – mit eigenen Augen
hona – noch; hier: erst dann
dakıle f – Mütterchen
qısawıte f – Sorge
merex kerdene (merex ken-; ker-) – sich sorgen machen
kes – jemand, niemand (bei Verneinung)
cüab – Antwort
... ra dıme – nach ...
bêqısawıte – sorglos, beruhigt
çerdene (çeren-) – weiden
pey – hinten; peyê ... – hinter ...
bese kerdene – können
yacêraene (cêren- ya) – zurückkehhren
di-rê – (< dı – hirê) – zwei-drei, ein paar
hala – mal (Aufforderung)
era cı musnaene (musnen- ra cı; era cı musn-) – jmdm.
zeigen
radaene (dan- ra) – ausstrecken
peyser – zurück
vaz daene (vaz dan-) – rennen
gewr – grau
pencık – Kralle; pencıkın – mit Krallen versehen
uncia – wieder
çamurre f – Schlamm, Matsch
vıraştene (vırazen-) – erstellen, bauen, machen
quiye f – Brunnen
kırec – Kalk
ardene (an-; biar-) - herbringen
verê ... – vor ...
lone f – Loch
verba, verbe – gegen, entgegen
bêgulık – ohne Klunker
terkıtene (terknen-; bıterkn-) – weggehen, verlassen
na rae – diesmal
inam biyaene (inam ben-; inam b-) – glauben
sare m – Kopf
ku? – wo?
korposeman – bitter enttäuscht
umıd – Hoffnung
her rae – jedes Mal
mae ni rınd temey kerdê – die Mutter hat sie gut gelehrt,
Anweisungen gegeben
rıznaene (rıznen-) – zerstören, umkippen
niznaene (niznen-) – aufeinanderstapeln
rızneno, nizneno- er denkt nach, grübelt
jiyare f – Wallfahrtsort
qurban – Opfer
pıranaene (nan- ... ra) – anbringen (pı-: indirektes Obj.)
(ez) amane – ich bin gekommen
zerre m – Innere; zerre amaene (yen- zerre) –
reinkommen
ravê – zuerst
raşt kerdene (ken- raşt) – ausstrecken, zurechtlegen
düşt – Höhe; düştê .... – vor, entgegen ... verba)
tek be tek – einzeln, Stück für Stück
sero – drauf
phışti f – Rücken; phışti ser – rückwärts
va m – Wind
guvaene – stark wehen
cı kewtene (kun- cı) – eintreten, hineingehen
pırakuyıtene (kuyn- … ra) – … ergreifen
roquletıtene (quletnen- ro) – herunterschlucken
calavate f – Wirrwarr, Gewirre
bin – andere(r)
pêrophılojiyaene (phılojin- pêro) – zwängen, sich
hindurchpressen
tey - darin
teng – eng
şikiyaene (şikin-, nêşkin-) – können
pıra – durch
fek – Mund
axıri – letztendlich
xeleşiyaene (xeleşin-) – gerettet werden, davonkommen
teseliya xo bırriyaene (t. xo bırrin-) – die Hoffnung
aufgeben
teber biyaene (ben- teber) – sich hinaus begeben
werdo – er hat gegessen (Wolf)
vêre m – Bauch
nejdi – nah
dare f – Baum
şiye f – Schatten
rokewtene (kun- ro) – sich hinlegen, kauern (Tiere)
pa şiyaene (pa son-) – einnicken
hewn ra şiyaene (hewn ra son-) – einschlafen
sate f – Stunde
yakerde m – geöffnet
ters – Angst
çarçısme – „vieräugig“, sehr gespannt
de! – von wegen!
qe caê – nirgends
veng u vac – Stimme, Mucks
veciyaene (vecin-) – hinauskommen
peyê coy – danach, später
çıngê ... biyaene (çıngê ... ben-) – anspringen
vıle m – Hals
miyane m – Kreuz, Rücken
hal u mesel – Geschehnis, das Zugetragene
şis – weiß (Haut- und Fellfarbe)
nia – so
xo … ro daene (xo dan- ,,, ro) – sich auf etwas schlagen
hard – Erde, Boden
dês – Wand
xo … ra kuyıtene (xo kuyn- ... ra) – sich auf etw.
schlagen
yena ke - fast
çarç biyaene (çarç ben-; çarç b-) – schütten; hier: in
Stücke zerfallen
hêrs – Wut
parçe kerdene (ken- parçe) – zerstückeln
tabat kerdene (tabat ken-) – aushalten
rêçe f – Spur
rêçe bırrnaene (rêçe bırrnen-) – verfolgen
taqib kerdene (taqib ken-) – verfolgen
pıra pıra – langsam drauffolgend
ha- - gerade (zeitlich)
hewn de biyaene (hewn der-) – schlafen, am schlafen
sein
fıraqet – leise, still
galme cı kerdene (galme ken- cı) – jmdn. angreifen
pedekerdene (ken- ... de) – einstechen
raqılasnaene (qılasnen- ra) – aufschlitzen
wes u war – heil und gesund
vetene (vecen-) – herausholen
kemer u kuç – Stein
hem ..., hem... – sowohl, als auch
dırbetın – verletzt
têsan – durstig
era lınganê xo ser amaene (yen-; bêr- ra lınganê xo ser) –
auf die Beine kommen
era xo ser uştene (urzen-; urz- ra xo ser) – aufstehen
labetiyaene (labetin-) – sich anstrengen, Mühe geben
pede – langsam
ğız kerdene (ğız ken-) – sich schleppen, schleifen
avarde – hinunter
ağwe f – Wasser
sımıtene (sımen-) – trinken
gırr biyaene (gırr ben-) – hinunterrollen
pırogınaene (gınen- ... ro) – in ... hinuterfallen
xenekiyaene (xenekin-) – ertrinken
hêf - Rache
hêf guretene (hêf cên-) – sich rächen
newede – wieder, von neuem
ogıt – Ratschlag; ogıtu kerdene (ogıtu ken-) – Ratschläge

http://zazaki.de/zazaki/saniki/bizebebijekanexora.pdf


-------------------------








GELECEK ZAMAN (ve GENIS ZAMAN)

(Not: Zazaca dilinde gelecek ve genis zaman ayni sekilde kurulur. Cumle icindeki anlamdan hangi zamanin kullanildigi cikarilir.)

1. Duzenli Gecissiz...

Ez tersen(o) (eril) --> Korkacagım, Korkarım
Ez tersen(a) (disil)
Tı terseni – tersin (e.)
Tı tersena (d.)
Wı tersenu (e.)
Ya tersena (d.)

Ma terseni – tersin
Şıma terseni – tersin
Yı terseni – tersin

Olumsuz: Ya nıtersena (d.), Yı nıterseni – nıtersin

2. Duzenli Gecisli

Ez tersnen(o) (eril) --> Korkutacagım, Korkuturum
Ez tersnen(a) (disil)

Olumsuz: Ez nıtersnen (eril), Ez nıtersnen (disil)

3. Duzensiz Gecissiz

Ez vınden(o) (eril) --> duracagım, durarım
Ez vınden(a) (disil)
Tı vındeni - vındin (e.)
Tı vındena (d.)
Wı vındenu (e.)
Ya vındena (d.)

Ma vındeni - vındin
Şıma vındeni - vındin
Yı vındeni - vındin

Olumsuz: Ya nıvındena (d.), Yı nıvındeni - nıvındin

4. Duzensiz Gecisli

Ez un - uno (eril) --> getirecegim, getiririm
Ez nıun - nıuno (disil)

5. Edilgen

Egmım werıyenu --> bal yenilecek, bal yenilir
Egmım nıwerıyenu

6. Sartli

Ez tersenose (eril) --> Korkacagım, Korkarım
Ez tersenase (disil)
Tı tersenise – tersinse (e.)
Tı tersenase (d.)
Wı tersenuse (e.)
Ya tersenase (d.)

Ma tersenise – tersinse
Şıma tersenise – tersinse
Yı tersenise – tersinse

Olumsuz: Ya nıtersenase (d.), Yı nıtersenise – nıtersinse

SIMDIKI ZAMAN

1. Duzenli Gecissiz

Ez ho tersen - terseno (eril) --> korkuyorum
Ez ha tersen - tersena (dişil)
Tı hê tersin - tersini (e.)
Tı ha tersena (d.)
Wı ho tersenu (e.)
Ya ha tersena (d.)

Ma hê tersin - terseni
Şıma hê tersin - terseni
Yı hê tersin - terseni

Olumsuz: Wı ho nıtersenu (e.), Yı hê nıtersin - nıterseni

2. Duzenli Gecisli

Tı hê tersneni - tersnin (e.) --> korkutuyorum
Tı ha tersnena (d.)

Olumsuz: Tı hê nıtersneni - nıtersnin (e.), Tı ha nıtersnena (d.)

3. Duzensiz Gecissiz

Ez ho vınderteno (eril) --> durduruyorum
Ez ha vındertena (dişil)
Tı hê vındêrteni (e.)
Tı ha vındertena (d.)
Wı ho vındertenu (e.)
Ya ha vındertena (d.)

Ma hê vındêrteni
Şıma hê vındêrteni
Yı hê vındêrteni

Olumsuz: Ez ho nıvınderteno (e.), Tı hê nıvındêrteni (e.)

4. Duzensiz Gecisli

Ez ho un - uno (e.) --> getiriyorum
Ez ho nıun - nıuno (e.)

5. Edilgen

Egmım ho werıyenu --> bal yeniliyor
Egmım ho nıwerıyenu

6. Sartli

Ez ho tersenose (eril) --> korkuyorumsa
Ez ha tersenase (dişil)
Tı hê tersenise - tersinse (e.)
Tı ha tersenase (d.)
Wı ho tersenuse (e.)
Ya ha tersenase (d.)

Ma hê tersenise - tersinse
Şıma hê tersenise - tersinse
Yı hê tersenise - tersinse

Olumsuz: Wı ho nıtersenuse (e.), Yı hê nıtersenise - nıtersinse

BILINMEYEN GECMIS ZAMAN

1. Duzenli Gecissiz

Ez tersawo (eril) --> korkmuşum
Ez tersawa (dişil)
Tı tersêyi (e.)
Tı tersawa (d.)
Wı tersawu (e.)
Ya tersawa (d.)

Ma tersêyi
Şıma tersêyi
Yı tersêyi

Olumsuz: Ez nıtersawo (e.), Ma nıtersêyi

2. Duzenli Gecisli

Tu tersnawu (e.) --> korkutmuşum
Tu tersnawa (d.)

Olumsuz: Tu nıtersnawa (e.), Tu nıtersnawa (d.)

3. Duzensiz Gecissiz

Ez vınderto (eril) --> durdurmuşum
Ez vınderta (dişil)
Tı vındêrti (e.)
Tı vınderta (d.)
Wı vındertu (e.)
Ya vınderta (d.)

Ma vındêrti
Şıma vındêrti
Yı vındêrti

Olumsuz: Ez nıvınderto (e.), Tı nıvınderti (e.)

4. Duzensiz Gecisli

Tu ardu (e.) --> getirmişsin
Tu nıardu (e.)

5. Edilgen

Egmım werıyawo --> bal yenilmiş
Egmım nıwerıyawo

6. Sartli

Ez tersawose (eril) --> korkmuşumsa
Ez tersawase (dişil)
Tı tersêyise (e.)
Tı tersawase (d.)
Wı tersawuse (e.)
Ya tersêyase (d.)

Ma tersêyise
Şıma tersêyise
Yı tersêyise

Olumsuz: Tı nıtersêyise (e.), Şıma nıtersêyise


GECMIS ZAMAN

1. Duzenli Gecissiz

Ez terso (eril) -->korktum
Ez tersa (disil)
Tı tersê (e.)
Tı tersa (d.)
Wı tersa (e.)
Ya tersê (d.)

Ma tersê
Şıma tersê
Yı tersê

Olumsuz: ez nıterso (e.), ez nıtersê (d.)

2. Duzenli Gecisli

Mı tersna (e.) --> korkuttum
Mı tersnê (d.)

Olumsuz: mı nıtersna (e.), mı nıtersnê (d.)

3. Duzensiz Gecissiz

Ez vınderto (eril) --> durdum
Ez vınderta (disil)
Tı vındêrt (e.)
Tı vınderta (d.)
Wı vındert (e.)
Ya vındert (d.)

Ma vındêrt
Şıma vındêrt
Yı vındêrt

Olumsuz: ez nıvınderto (e.), tı nıvındert (e.)

4. Duzensiz Gecisli

Mı ard --> getirdim
Mı nıard

5. Edilgen

Egmım werıya --> bal yenildi
Egmım nıwerıya

6. Sartli

Ez tersose (eril) --> korktumsa
Ez tersase (disil)
Tı tersêse (e.)
Tı tersase (d.)
Wı tersase (e.)
Ya tersêse (d.)

Ma tersêse
Şıma tersêse
Yı tersêse

Olumsuz: ez nıtersose (e.), ez nıtersêse (d.)


-----------------------------




Zazaca Kürtçe’den Daha Eski Bir Dildir

Dünyaca ünlü dil bilimci Prof. Dr. Joyce Blau, Zazaca’nın Kürtçe’den çok daha eski bir dil olduğunu söyledi.

Dersimnews Haber– Paris Üniversitesi Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Ulusal Enstitüsü (Institut national des langues et civilisations orientales de l’Université de Paris.) akademisyenlerinden dil bilimci Prof. Dr. Joyce BLAU, Zazaca’nın Kürtçe’den ço...k daha eski bir dil olduğunu söyledi.

LEHÇECİLER HAYAL KIRIKLIĞINA UĞRADI

Zazaca’nın ” Kürtçe’nin lehçesi” olduğunu savunan Vate ekibinde yer alan yazar Seyidxan Kurij, dil bilimci Prof. Joyce BLAU ile yaptığı röportajda hiç beklemediği bir cevap aldı. Dil bilimci Prof. Blau, Zazaca’nın Kürtçe’den çok daha eski bir dil veKürtçe’nin lehçesi olmadığını söyledi.

Seyidxan Kurij’ın Doğu Dilleri Bilimcisi Prof. Dr. Joyce BLAU ile yaptığı röportajda Prof. Blau, Zazaca ve Goranca’nın Kürtçe’den daha eski diller olduğunu belirterek Zazaca hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Seyidxan Kurij’in Zazaca’yı Kürtçe’nin bir diyalekti olarak göstermeye çalışmasına karşın Prof. Joyce BLAU, Kürtçe’nin Zazaca’ya göre daha yeni bir dil olduğunu ve Zazaca’nın daha eski bir dil olduğunu vurguladı.

Doğu Dilleri bilimcisi olan Prof. Joyce BLAU, Seyidxan Kurij’e verdiği röportajında Zazaca ile ilgili önemli açıklamalarda bulundu. İşte o röportaj:

Seyidxan KURIJ: Siz Kürtçe‘nin bir çok diyalektini konuşuyorsunuz. Lülfen bize Kürt dili üzerine kisaca bilgi verebilir misiniz.?

Prof. Dr.Joyce BLAU: Kürt dili Hint- Avrupa dil gurubunun İrani diller ailesine aittir. Daha açıkcası Kürt dili, İrani diller ailesinin Kuzey-Bati grubu içindedir. Kürt dili, Farsça ile akrabadır fakat Farsça‘dan da oldukça farklıdır.

Seyidxan KURIJ: Kürtçe‘nin kaç diyalekti var ve bunlar arasındaki ilişki nasıldır ?

Prof. Dr.Joyce BLAU: Kürtçe‘de normalde 3 diyalekt var. Kuzey diyalekti, merkez diyalekti ve Güney diyalekti. Tabii ki bu ayırım çok şematiktir. Kuzey diyalekti oldukca zengin bir edebiyat geliştirdi, Merkez diyalekt de öyle fakat Güney diyalekti henüz böyle zengin bir edebiyata sahip değildir.

Kuzey diyalektine normalde Kurmanci denir, fakal Irak ‘ta Behdinani de deniyor. Sorani grubu merkezi bir gruptur; Sorani, Mukri ve Sinai‘den olusur. Bu diyalekt daha çok Sanandaj, Mahabat, Süleymaniye ve Erbil‘de konuşulur. Bu diyalekt çok harika bir edebiyat geliştirmiştir. Bugün Kuzey grubunun yazımında Latin ve Kril alfabesi kullanılıyor. Merkezi diyalektin kullanımında Arap Alfabesi kullanılıyor. Güney diyalektinde Kermanşahi, Kelhori. Sancabi, Lori ve Leki ağızları vardır. Bu ağızlar ortak bir temle sahiptirler fakat Sorani ve Kurmanci ile kiyaslandığında çok zayıf bir edebiyata sahiptir.

Seyidxan KURIJ: Gorani ve Kirdki (Zazaki) hakkındaki düşüncelerinizi alabilir miyiz? Bu iki diyalekt arasında ne gibi ortaklık ve farklılıklar mevcuttur.?

Prof. Dr.Joyce BLAU: Gorani ve Zazaca‘nın aynı kökenden geldiklerini biliyoruz. Muhtemelen bu diller Kürtçe‘den önce bu bölgede konuşuyordular. Bu bölge bir çok İran ve Türk saldırısına uğradı. İran‘lılar bu bölgeye dalga dalga geldiler. Muhtemelen Gorani ve Zazaca‘nın mazisi Kürtçe‘nin kinden daha eskidir. Kürtler; Zazalar‘ın ve Goranların çoğunu asimile ettiler fakat hepsini edemediler.

Bugün Gorani‘nin fazlasiyla Sorani‘nin etkisinde olduğunu biliyoruz ve Goranların çoğu Sorani konuşuyor. Gorani İran‘ın Güney kesiminde ,Kermanşah‘in Kuzeyinde konuşuluyor. Zazalar göç ettirildiler ve şimdi Anadolunun ortasında bir üçgende yaşıyorlar.

Seyidxan KURIJ: İleride Doğu Dilleri Enstitüsü‘nde Zazaca‘da ders vermeyi düşünüyor musunuz?

Prof. Dr.Joyce BLAU: Evet, memnuniyetle yapmak istiyoruz. Fakat bir problemimiz var. Bu konuda insanların yardımına ihtiyacımızvar. Fransa‘da yeterince Zazaca bilen dil bilimcisi bulamıyoruz. Şimdiye kadar henüz doğru dürüst aramadık da. Çok çalışkan Dersimli bir kız vardı burada; onun bize yardım edebileceğini düşünmüştük fakat o da Türkoloji okumayı seçti. Ama ben inanıyorum ki o kız bir gün Zazaca‘ya geri dönecek. O yüksek bir performans ile Türk diyalektleri üzerine çalıştı. Amacımıza ulaşabileceğimize inanıyorum. Bunu isteyen çok insan var, eğer destek alabilirsek gerçekleştirebiliriz sanırım.

Seyidxan KURIJ: Verdiğiniz bilgiler için teşekür ederim.

Prof. Dr.Joyce BLAU: Ben teşekür ederim.


------------------------------




Photo




Çok sayıda dilbilimcinin katılımıyla UNESCO´nun 21 Ṣubat 2009´da yaptıĝı acıklamasında ZAZACA’nın tehlike altındaki diller katagorisi içerisinde görülmesi ve hatırlatılması Zaza yurtseverlerini, aydınlarını harekete gecirdi. Hatta bazı çevreleri en azından etikledi diye düṣündüm ve duygulandım.
Çünkü tartıṣma Zazaca´nın yok olmaması üzerine yoĝunlaṣmıṣ ve hareketlenmiṣti. O dönem eli kalem tutan... hiçde küçümsenmiyecek bir kesim çeṣitli sitelerde ZAZACA’ya ÖZGÜRLÜK istemlerini dile getirdiler. Örneĝin; bir çok kiṣi bundan sonra makalelerini Zazaca yazarak dilimiz için bunun bir adım, bir baṣlangıc süreci olduĝunu söylüyordu.
Ve ZAZACA yaṣatılmalıydı.
Bence dillerin, cinslerin, halkların, dinlerin eṣit olduĝu, farklılıkların hazmedildiĝi bir dünyada yaṣamak her kesin hakkı olduĝu gibi Zaza dilinin ve Zazaların da hakkıdır.
Kendiliĝinden anlaṣılması gereken bir gerçeĝi tekrarlamak bana acı veriyor.
Ne demiṣler, gerçek çoĝu kere acıdır.
Evet beyler, bir çoĝumuz Zazaca’ nın sanat, ṣiir, felsefe, politika, sanıki u hêkati ve XIZIR´IN dili olduĝunu biliyoruz.
Bu güzel dili ninelerimizden, annelerimizden borç aldık. Onlar Zazaca’nın kendinden sonraki nesillere taṣınmasının mücadelesini verip, bu ezgi yüklü dili günümüze kadar getirdiler. Onlardan devr aldıĝımız bu güzel mirası borç bilerek bunun için bütünleṣip yaṣlı, genç, kadın, erkek farkı gözetmeden, politik rengi ve düṣüncesi ne olursa olsun "Zazaca İçin Demokratik Haklar İstiyoruz" imza kampanyasına güçlü destek vermemiz gerekiyor.
Bir toplumun kendi dilini özgürce konuṣması ve o dilde kendini ifade etmesi için caba harcaması kadar insani bir hak olamaz.
İnsan diliyle vardır.
İṣte siz o zaman Besa Ṣiae, Amık Yemose, Serife, Xeyzane u Fatose´nin torunları ve miras sahiplerisiniz.
Siz o zaman demokrat, çaĝdaṣ yurtsever olmanın gerektirdiĝi sorumluluk bilinci ile özgürlüklerin yanındasınız.
Sözüm aynı ṣekilde Kürt, Türk aydın ve demokratlarınadır.
Mezopotamya’ nın en eski dillerinden biri olan Zazaca’nın yok olmasına karṣı kayıtsız kalmak bu yüz yılın insanlık ayıblarından biridir. Zazaca’nın yok olmasını beklemek, bir toplumun ortadan kalkmasına imza atmak demektir. Yok olan tarihtir, kültürdür, insanlıktır.
Ölümü seyretmek, ölüme ortak olmaktır.
Seyreden de, katil kadar suçludur.
En azından kendi dilinize, toplumunuza istediĝinizi Zazalara ve Zazaca´ya da isteyin.
Bu topraklarda birlikte ama eṣit ve özgür yaṣamasını öĝrenmeliyiz.
İnsanım diyen, bu bilinci taṣıyan demokratik çevreler ve kurumlar baskı altındaki dillerin özgürlüĝü için aktif destek sunmalı, çevrelerini harekete geçirmelidirler.
Bir ṣey yapamıyorsanız, hiç deĝilse Zazaca için bir imza verin!
Küçük de olsa bir adım atın.
Atın ki bugün ve gelecekte birlikte yaṣamak için bir baṣlangıç olsun.
Atın ki umudlar sönmesin!


-------------------------------------------


Türkiye Cumhuriyeti hükümeti, devlet televizyonu TRT de TRT-6 adiyla Kürtlere Kürtçe yayin yapmak üzere bir kanal tahsis etti. Kürtçe programlarin yapildigi, haberlerin Kürtçe verildigi, Kürtçe filmlerin oynatildigi bir kanal. Hiç süphe yok ki bu kanal, Kürt dilinin gelismesine hizmet edecektir.

Peki, bizim dilimiz Zazaca ne olacak?

Dilimiz Zazaca (Kirmancki, Kirdki, Dimilki) ile neden progr...am yapilmiyor? Çünkü bu kanal yani TRT-6 Kürtlere ve Kürt dili olan Kürtçeye (Kurmanci) tahsis edilmistir. Kanalin koordinatörü Sinan Ilhan bir Kürt. Dogal olarak programlari, heberleri, filmleri Kürtçe ile olacaktir. Burda anormal bir durum yoktur.

Dogal olmayan nedir?

Dogal olmayan, bu kanalin Zazaca yayin yapmamsi degil, TC hükümetinin ayrimcilik yapmasi ve ülkesinde yasayan Zaza, Laz, Çerkez (Abaza), Rum, Ermeni, Asuri (Süryani, Nasturi, Keldani) gibi halklara haksizlikta bulunmasidir. Bunun nedeni de açiktir. Hükümet ve iktidar partisi AKP, Kürtlerin diger halklara göre daha büyük bir potansiyele sahip oldugunu biliyor. Zazalar basta olmak üzere diger etnik gruplarin örgütsüz ve gerekli olanaklardan yoksun oldugunu görüyor. Bu durumdan istifade ederek Kürtlerin oylarini almak ve DTP’nin etkinligini kirmak için Kürtçe Tv yayinini bir koz olarak ortaya sürmüstür.

Halbuki hükümet, eger ayrimci davranmasaydi, yapmasi gereken, mecliste kabul edilen yasa geregi, ülkede yasayan bütün halklara, farkli bütün etnik ve kültürel topluluklara esit yaklasmasiydi. Diyelim ki, Kürtçe yayin için Kürtlere bir kanal tahsis ediliyorsa, ihtiyaci olan diger halklara da birer kanalin ayrilmasi gerekir.

Anadilde yayin ihtiyaci olan bu halklarin basinda Zaza, Laz, Çerkez, Asuri gibi halklar gelmektedir. Diger halklarin, örnegin Araplarin, Rumlarin ve Ermenilerin ihtiyaci ve talebi var mi? Varsa bunlarindan da bu haktan yararlanmasi gerekir.

Üstelik Zazalarin bir degil, iki ayri kanala ihtiyaci var. Çünkü Zazalar içinde, birbirinden oldukça farkli iki büyük diyalekt konusulmaktadir. Bu halk, tipki Kürtler ve Türkler gibi, Islam içindeki bölünmeye paralel olarak Alevi ve Sünni olarak ikiye ayrilmistir. Okullari ve son yillara kadar yazili edebiyatlarinin olmayisi ve ortak iktisadi yasam kosullarinin zayifligi yüzünden birbiri ile iliskilerinin kopuklugu neticesinde farkli lehçeler kullanmaktadirlar ki, bu da anlasmada problemler yaratmaktadir. Yine de Zazaca’ya tahsis edilmis bir kanal olursa, her iki tarafin kendi aralarinda anlasacaklarini saniyorum.

Türkiye Cumhuriyeti devleti ve hükümeti, imzalamis oldugu uluslararasi anlasmalara uymak ve gereklerini yerine getirmek zorundadir. Zazalar, TC sinirlari içerisinde yasayan yerli bir azinliktir ve TC vatandaslarinin sahip oldugu bütün haklardan kendileri de yararlanmak isterler. Bu haklarin basinda ise, kendi dilini ve kültürünü yasatmak ve gelistirmek gelmektedir.

“BIRLESMIS MILLETLER ULUSAL VEYA ETNIK, DINSEL VEYA DILSEL AZINLIKLARA MENSUP OLAN KISILERIN HAKLARINA DAIR BILDIRI“ de şunlar yazilidir:
“Madde 4:

1. Devletler gerektiginde, azinlik mensubu kisilerin, hiçbir ayrimciliga maruz kalmaksizin ve yasalar önünde tam bir esitlik içinde, insan haklarindan ve temel özgürlüklerden tam ve etkin bir sekilde yararlanmalarini güvence altina alacak tedbirler almakla yükümlüdürler.

2. Devletler, (ulusal hukuku ihlal eden ve uluslararasi standartlara aykiri olan bazi özel durumlar hariç), azinlik mensubu kisilerin kendi özelliklerini ifade etmeleri ve kendi kültürlerini, dillerini, dinlerini, gelenek ve göreneklerini gelistirebilmeleri için uygun kosullari yaratacak tedbirler alacaklardir.

3. Devletler, azinlik mensubu kisilerin, uygun durumlarda, anadillerini ögrenmeleri veya ana dillerinde ögrenim görmeleri için yeterli olanaklari yaratacak uygun tedbirleri almalidirlar.

4. Devletler, uygun durumlarda, kendi sinirlari içerisindeki azinliklarin tarih, gelenek, dil ve kültürleri konusundaki bilgilerini tesvik amaciyla, egitim alaninda uygun tedbirler almalidirlar. Azinlik mensubu kisiler, topluma ait tüm bilgilere ulasabilecek yeterli olanaklara sahip olmalidirlar.

5. Devletler, azinlik mensubu kisilerin, ülkenin ekonomik gelisme ve kalkinma sürecine tam katilimini saglayici nitelikte uygun tedbirler düsünmelidirler”(¹).

Görüldügü gibi TC devleti, televizyonlarda sadece yayin hakki vermek zorunda degil, ayni zamanda ve daha da önemlisi, bu yayinlarin gerçeklesebilmesi için gerekli tedbirleri almak ve uygun sartlari da yaratmak zorundadir. Bunun için yayin yapabilecek elemanlarin yetistirilmesi ve gerekli imkanlarin saglanmasi gerekmektedir. Daha da önemlisi, dilimizin yasatilmasi ve gelistirilmesi için uygun sartlarin yaratilmasi ve gerekli tedbirlerin alinmasi gerekmektedir. Bunun yolu ise anadilde egitimin çocuk yuvalarinda baslayacak sekilde, okullarda ögretilmesinden ve üniversite düzeyinde kürsü ve enstitülerin olusturulmasindan geçer.

Çok sey mi istiyoruz? Ya da gerçeklesmesi imkansiz seyler mi istiyoruz?

Hiç sanmiyorum. Zazalar, yaklasik bes milyonluk bir halktir ve her TC vatandasi gibi, bütün vatandaslik görevlerini yerine getirmektedir. Eger, yerine getirilmeyen bir görev varsa, buyursun devlet ve hükümet yetkilileri açiklasin. Peki, bütün vatandaslik görevlerini eksiksiz yerine getiren bir halkin, TC vatandasi olan bir Türk’ün sahip oldugu haklara sahip olmasini istemesi, en dogal hakki degil midir? Türk olarak dogmadigimiz için suçlu muyuz? TC devletinin yetkilileri ve en basta TC hükümeti ve basbakani bu soruya cevap vermek ve haklarimizin gereklerini yerine getirmek zorunda degil mi?

M. Hayaloglu


--------------------------------------

http://zazaedebiyati.tr.gg/Ana-Sayfa.htm

-------

http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_18.htm

-------

http://zazaedebiyati.tr.gg/sayfa_20.htm

 
 

 
 
 
 
 

 
 

Bugün 37302 ziyaretçikişi burdaydı!
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol